September 2010: BYE TAMALE...................Ieder boek heeft een laatste hoofdstuk..............! 


Na 4 jaren maandelijks gerapporteerd te hebben over ons Ghanese wel en wee, lijkt ons het moment aangebroken om het dikke boek te sluiten. D.w.z. de maandelijkse updates zullen niet meer verschijnen, maar wel zullen we van tijd tot tijd een berichtje plaatsen over hoe het ons vergaat. Het is een goed gekozen moment, aangezien we op 1 oktober Tamale (Noord-Ghana) gaan verlaten en gaan verhuizen naar Takoradi (Zuid-West Ghana).
Zo af en toe plaatsen we dus nog enig nieuws op de homepage en verder is dit terug te vinden onder de link: Van de Northern Region naar de Western Region in Ghana.

Hierbij dus de laatste update in 'het oude jasje'; het verhaal van september 2010. Daar gaan we dan.....! Na 7 weken verlof in Nederland, stond onze retourvlucht naar Ghana gepland op 2 september. Iemand uit onze wijk was zo aardig om ons naar het station Venlo te brengen, waar we in alle vroegte met de trein vertrokken richting Schiphol. In het vliegtuig werden wij weer verblijd met KLM-huisjes. Onze verzameling groeit gestaag! Wij hadden heel veel zin om terug te keren naar het warme Ghana. Toen we 's avonds veilig in Accra waren geland, viel de hitte als een deken over ons heen en roken we Afrika weer! Welcome home!

De nacht werd doorgebracht in Accra en de volgende dag stond de busreis Accra-Takoradi gepland. In Accra werd nog even een felicitatie gepost richting de heer des huizes van ons vakantie-oppasadres in Zeist in 2008 en 2009. De reden dat wij via Takoradi reisden moge duidelijk zijn voor de trouwe lezer: Nog steeds hadden wij geen huisvesting gevonden in Takoradi en op 1 oktober 2010 liep de huur af van ons huis in Tamale. Wij hadden weliswaar in juli een appartement bekeken in Takoradi, maar hadden dit gecanceld. Onze contactpersoon in Takoradi, mister Robert, was van mening dat hij destijds passende huisvesting had gevonden, maar toen wij het op 12 juli zagen (net voor ons vertrek naar Nederland op 14 juli), moesten we constateren dat wij toch wel iets anders verstonden onder passende huisvesting. Het was vies, smerig en bedompt. Het was geen kwestie van schoonmaken en schilderen; de hele scene stond ons niet aan. Wij hadden mister Robert in juli dan ook opdracht gegeven om zijn huiswerk opnieuw te doen en we hadden tijdens onze verlofperiode in Nederland (15 juli-2 september 2010) veelvuldig contact met hem gehad. Zou het gaan lukken in de tijd? Telkens weer was er een excuus en had hij verschillende 'funerals', waardoor hij geen tijd had gehad om voor ons op huizenjacht te gaan. Iedere keer liet hij echter weten: 'Don't worry; we will succeed; it will be okay bij His grace'. Twee dagen voor ons vertrek richting Ghana, maakte hij ons blij met de opmerking: 'I have found 2 apartments'. Wij kregen weer hoop.

Op 4 september gingen we dus samen op pad. We hadden 2 overnachtingen geboekt in onze accomodatie in Takoradi, zodat we rustig konden gaan kijken naar een onderkomen. Wij waren dus in de veronderstellig dat hij 2 appartementen had gevonden. Later bleek echter dat het 3 huizen waren. Ach ja.......altijd weer flexibel zijn en bijstellen......dat zijn we wel gewend.
Huis nummer 1 lag op een heuvel in een mooie groene omgeving, dichtbij de zee, de haven en de stad. De omgeving was dus erg goed. Het gebied heet Chapel Hill.
Het huis zelf werd bewoond door de 'landlady', die zich voorstelde met de naam Rosamond. Deze landlady woont boven en de benedenverdieping werd verhuurd. Hoewel wij niet zo gecharmeerd waren van een 'sharing compound', liet Rosamond weten dat zij een groot gedeelte van het jaar niet in Takoradi woonde, maar voor haar werk in Australië verbleef. In de maanden dat zij dus niet in Ghana woonde, hadden wij de compound voor ons alleen. Verder liet de vrouw des huizes weten dat er 24 uur per dag een 'watchman' was. Deze jongen, die Wilson bleek te heten, was afkomstig uit Liberia en deed niet alleen dienst als 'securityman', maar ook als 'compound-boy'. Hij onderhield o.a. de tuin. Dit alles was inbegrepen in de prijs. De benedenverdieping werd gemeubileerd verhuurd. Aangezien wij onze eigen spullen van Tamale willen laten transporteren naar Takoradi, was Rosamond bereid om het leeg op te leveren. Wij vroegen ons af of wij onze spullen wel kwijt zouden kunnen in de relatief kleine benedenverdieping. Dat zou wellicht passen en meten worden. En dan was er nog een hond......! Daar hadden we het beiden ook niet zo op gemunt. Maar Rosamond verzekerde ons dat hond Rosky en wij snel aan elkaar gewend zouden raken. Onze eerste gedachte was: Goed dat we een nieuwe rabiës vaccinatie bij de GGD in Nederland hebben laten zetten. Het was opmerkelijk dat we ons zo lieten leiden door die hond. In onze eerste 2 jaren in Tamale woonden we ook op een sharing compound en wel in Gurugu bij het gezin van mister Jacob. Daar waren niet alleen 2 honden, maar ook nog katten en nog veel meer vee en dat was nooit een probleem geweest. Misschien kwam het omdat we de afgelopen 2 jaren in Zagyuri geen honden hadden gehad. Wie zal het zeggen! Kortom: Nadelen: Sharing compound; hond; kleine woonruimte en relatief duur. Voordelen: Een mooie omgeving en een veilige omgeving en vlakbij zee, haven en stad. Bovendien was Rosamond bereid om het voor een half jaar te verhuren en dat is heel erg uitzonderlijk in Ghana. Meestal moet je meteen voor 2 jaar huren. Na dat half jaar zouden we kunnen verlengen. De manier van denken van Rosamond is bijna West-Europees. Of om met haar eigen woorden te spreken: 'Van buiten ben ik zwart, maar van binnen ben ik wit!'
Op naar huis 2. Dit huis lag in de wijk Namibia. Qua wijk iets minder dan Chapel Hill en ver verwijderd van zee en stad. Het was wel een mooi groot huis, dat op het moment dat wij het bezochten, werd geschilderd. De compound was ommuurd, maar er was geen 'security'. Huis 3 viel meteen af toen we het zagen. (Zowel qua huis als qua locatie). In huis 2 en 3 troffen we geen 'landlord of landlady' aan. Tsja......wat moesten we nu doen? De knoop doorhakken? Huis 1 of huis 2 nemen? Of toch nog wachten en verder kijken? De tijd begon echter te dringen. Het was 4 september en over enkele dagen zouden we in Tamale zijn. We zouden dan geen tijd meer hebben om wederom af te reizen naar Takoradi (een busrit van enkel ongeveer 13 uur). De datum 1 oktober naderde ook met rasse schreden! We besloten om nog een dagdeel met een makelaar op pad te gaan. Toen hij ons zag (wit = geld), schoten de prijzen omhoog, totdat.....mister Robert opdook. Uiteindelijk tuften we samen naar een appartement op de benedenverdieping. Weliswaar mooi, maar de locatie was verre van aangenaam. Nee dus.........! Wij zetten er een punt achter en trokken ons terug in onze accomodatie, waar wij samen de knoop doorhakten: Het wordt huis 1 van Rosamond! Voor de tweede keer gingen we er kijken en bespraken veel praktische dingetjes met Rosamond.
Zij liet ons weten dat wij slechts 14 dagen 'last' van haar zouden hebben, aangezien zij omstreeks 15 oktober voor enkele maanden zou afreizen naar Australië. Welnu, we zullen dit half jaar gaan gebruiken om te ervaren of we willen wonen in de Western Region van Ghana. Zullen we ons er thuis gaan voelen? Zullen we Tamale missen? In Takoradi is een ander klimaat; een andere cultuur etc.
In ieder geval geeft het ons de mogelijkheid om straks een goede keuze te maken: Gaan we tóch bouwen in Axim, blijven we huren in Takoradi, of keren we terug naar Nederland?
Wordt het de Ghanese zee of de Nederlandse zee? Vooralsnog geven we de Ghanese zee een eerlijke kans en kijken dan wel weer verder. Feit is wel dat je heel anders over bouwen in Ghana denkt als je in Nederland bent (moeilijk, moeilijk, moeilijk, je ziet alleen maar beren op de weg), dan dat je in Ghana bent (waarom zouden we het niet doen?)

Op 5 september reisden we per bus van Takoradi naar Kumasi en op 6 september begonnen we aan het laatste stukje van de reis, namelijk: Kumasi-Tamale. Later zou blijken dat dit laatste stukje het moeilijkste gedeelte van de hele reis was. Je kunt beter vliegen van Amsterdam naar Accra, dan met de STC-bus reizen van Kumasi naar Tamale. Hahahaha!!! Wat gebeurde er? De bus vanuit Kumasi naar Tamale zou moeten vertrekken om 10.00 uur, maar vertrok pas om 14.00 uur. Nadat we dus 4 uur hadden gewacht op de STC-terminal van Kumasi, konden we dan eindelijk vertrekken. De wachttijd werd o.a. opgevuld met socializen met de dames van een stalletje, waar wij al jaren komen als wij aan het reizen zijn. Het is onze plek geworden om een ontbijtje te scoren.......sandwich fried egg! Nadat we een uur en een kwartier gereden hadden, begaf de bus het om 15.15. uur en moesten we wachten op een andere bus. Dit betekende wederom zo'n 4 uur wachten! Omstreeks 19.00 uur 's avonds kwam er pas een andere bus om ons naar Tamale te brengen. In de bus maakten we kennis met een Engels meisje, dat slechts 14 dagen vrijwilligerswerk zou gaan doen in Tamale en zich erg had verheugd op de busreis naar Tamale. Dat viel dus tegen voor haar, want de reis werd in het donker afgelegd. De setting is onvoorstelbaar: Er wordt niets uitgelegd; de chauffeur verlaat de bus en laat alle passagiers achter......zwart accepteert gelaten; wit reageert gestresst.........Hoe het ook zij: Iedereen in het ongewisse! De radio wordt keihard aangezet en de chauffeur gaat gewoon een kilometer verderop rustig in het gras zitten en wacht.......Eindelijk konden we dus om 19.00 uur onze reis vervolgen en arriveerden we midden in de nacht (1.30 uur) in Tamale. (Normaal gesproken hadden we er omstreeks 17.00 uur moeten zijn). Met de taxi gingen we naar huis en even voor 2.00 uur arriveerden we in ons huis in Zagyuri, waar onze compound-boy Hudu al die tijd op ons had gewacht. Wij hadden hem uiteraard telefonisch verscheidene keren op de hoogte gebracht van de vertragingen en iedere keer liet hij aan Ben weten: 'No problem master, I wait for you'! Toen hij ons dan eindelijk zag straalde hij over zijn hele gezicht en stamelde: 'We thank God that you are back!!!'
En dat zinnetje.....'We thank God that you are back', kregen we nog heel vaak te horen in de dagen die volgden. Vaak kregen we telefoontjes van vrienden en bekenden die lieten weten: 'We saw your car; are you back in Tamale?' Als we daar dan bevestigend op reageerden, luidde steevast het antwoord: 'Oh I am happy; we thank God that you are back!'

Onze compound-boy Hudu had ons tijdens onze verlofperiode in Nederland laten weten dat er een boom was omgewaaid op ons terrein bij de ingang van de 'main gate'. Verder had hij ons toen verteld dat hij - samen met 2 gentlemen - bezig was geweest met 'trimming the trees'.
Bomen snoeien oké, maar wij hadden geen toestemming gegeven om 2 'gentlemen' op de compound te laten. Wij zagen het lijk al drijven......deze 2 gentlemen zouden ongetwijfeld geld willen zien. Maar hoe verrassend kan het zijn? Onze bange vermoedens verdwenen als sneeuw voor de zon, toen Hudu ons mededeelde dat hij in opdracht van onze 'landlord' Boye Bandie had gehandeld. Laatstgenoemde had aan Hudu gevraagd om samen met een paar anderen de bomen te snoeien en onze huisbaas had dus gewoon alles betaald. Opgelost dus! Het snoeien van de bomen verdiende echter niet de schoonheidsprijs! De ongeveer 30 prachtige bomen op ons terrein waren foeilelijk gekortwiekt. Hoe het ook zij: Het zal onze tijd wel duren. Wij waren begonnen aan onze laatste weekjes in Zagyuri. Toen wij Hudu betaalden voor bijna 2 maanden'watchman' zijn, reageerde hij met: 'Thank you; I am very grateful!' Wij waren nauwelijks een dag terug of enkele van onze meiden stonden al op de stoep........'Mister Ben and Madam Dies, it was too long, we missed you too much' waren hun eerste woorden...........
Tsja......even schakelen (in positieve zin) na 7 weken Nederland................!

Wat deden we zoal die eerste weken? Nadat de eerste verlof-bagage was opgeruimd, de Euro's weer waren omgezet in Cedi's en we weer enigszins onze Tamale-draad hadden opgepakt, begon er een divers programma.
Onze huisbaas had opdracht gegeven om de mangobomen te laten sprayen (vanwege insekten). Zelf regelden wij een elektriciën, aangezien er kortsluiting was ontstaan ten gevolge van zware regenval. Tevens maakten we een 'rondje huis' om alle elektriciteit te laten checken en lampen te vervangen. Ook werd de gekochte laptop in Nederland door onze Ghanese vriend Reginald geïnstalleerd. Reginald heeft een internetcafé en we brachten menig uurtje bij hem door. Aangezien het een geavanceerde laptop is, kostte het ons behoorlijk veel tijd om alles onder de knie te krijgen. Gegevens van de oude laptop werden overgebracht naar de nieuwe laptop en foto's werden op de nieuwe laptop en op de nieuwe memorystick geplaatst. (En Windows 7 was ook even wennen)! We gaan nu mobiel internetten en niet meer via de telefoon. Onze computer-vriend Reginald is erg kundig en adviseert ons altijd het neusje van de zalm. Hij heeft echter te maken met mensen die dit neusje van de zalm vaak helemaal niet willen, omdat het voor ons niet relevant is. Zo had hij ons ook bijvoorbeeld geadviseerd om in Nederland een booster te kopen. Hij had namelijk het plan om deze booster samen met een router te komen installeren in ons huis in Takoradi. Dit zou o.a. nodig zijn om het signaal te versterken. Echter.....ook dit is voor ons 'een maatje te groot', aangezien we ook met een modem kunnen werken. Er werd dan ook besloten om een modem van Zain (een Ghanese provider) te kopen. Aangezien een booster niet separaat gebruikt kan worden, hadden wij deze booster dus over. Gelukkig konden we dit verkopen aan Reginald. In een eerdere update werd waarschijnlijk melding gemaakt van de aanschaf van een universeel modem, meerdere telefoonkaartjes, UPS e.d., maar dit alles werd door ons gecanceld. Al deze ideeën schreven we maar toe aan het enthousiasme van Reginald. Wél zullen we waarschijnlijk in Takoradi een 'stabilizer' gaan aanschaffen.
Verder werd er een nieuwe mobi gekocht (dezelfde originele Nokia als aangeschaft in juni j.l.; alleen in een andere kleur). Via 'bluetooth' brachten we alle contactgegevens over van de eerste naar de tweede mobi. Ook op deze telefoons kunnen we nu internetten. De configuratie werd geregeld. Ja, we leren heel wat bij op dit gebied en dat nog wel in Ghana!!!

Onze meegebrachte cadeautjes uit Nederland vielen behoorlijk in de smaak bij onze vrienden en bij de meiden. We kregen veel bezoek (Hudu, Azara, Suhayini, Steven, Paul etc.) en iedereen wilde horen hoe het leven in Nederland eruit zag. Op een gegeven moment werd Suhayini moe en wat doe je dan? Je gaat gewoon languit liggen! 

Onderstaand: Suhayini slapend op de bank.

Een leuke anekdote: Wij hadden enkele plaatjes van Nederlands eten laten zien en dat vond men toch maar vreemd.....geen fufu, banku of TZ, maar bijvoorbeeld aardappelen, sperziebonen en slavink (om maar iets te noemen......). Toen Hudu het plaatje van een slavink zag, riep hij uit: 'It looks like a rubber!!!!!' Inderdaad.....hij heeft gelijk! Uiteraard konden wij niet voor iedereen cadeautjes meebrengen. Soms werd ons dat onder de neus gewreven. Zo liet de overbuurvrouw ons weten: 'Where is my bread?' Dit betekent: Je hebt niets voor mij meegebracht. Soms valt dit verkeerd bij ons. We lieten haar dan ook duidelijk weten dat wij al 4 jaar als vrijwilliger in Ghana werken en dat 'some of your people' het ons niet gemakkelijk hadden gemaakt. Wij gaven het voorbeeld van de afbraak van ons trainingscentrum, betaald door Nederland en afgebroken door Ghana; de strijd van een jaar die we hebben gevoerd om het sponsorgeld terug te krijgen, zodat we de containers weer op een andere plek konden opbouwen; de moeizame terugbetalingen van de microkredieten; het gemak waarmee gevraagd wordt; de mentaliteit van het Noorden die slechts bestaat uit één ding en dat is 'receiving'. Toen vroeg ze niet meer langer en mompelde alleen nog maar:¨'Sorry'.
Dochter-lief durfde toen ook niet meer te vragen voor onze oude laptop, maar stelde voor om deze te kopen. Wij lieten haar weten dat we deze al hadden beloofd aan één van 'our friends'.(Tahiru). Ook Hudu heeft er soms een handje van om alleen maar te vragen. Zeker nu hij weet dat we gaan verhuizen naar Takoradi, probeert hij zijn slag te slaan. Zo had hij bedacht dat we wellicht ons bed aan hem konden geven en de waterton en hij kon ook nog wel enkele borden gebruiken. Niet te geloven! En dan te bedenken dat hij al zóveel van ons heeft gekregen! Onze auto is ook een gewild object. Natuurlijk wil iedereen deze hebben of kopen, maar de auto gaat gewoon mee naar Takoradi.
Toen we tegen onze vriend Tahiru vertelden dat wij moeite hebben met deze mentaliteit (altijd maar vragen en alles 'for free' willen hebben), reageerde hij als volgt: 'It's very bad; they are fools, but master……do you have some plastic chairs for me?'!!!! Tsja…..hier in het Noorden heeft men vaak 'een klein lampje'……..

Verder maakten wij stapeltjes met foto's, bestemd voor onze vrienden, meiden, huisbazen, stagebegeleiders, school enz. enz. Gedurende de Tamale-jaren waren er zo'n 2000 foto's gemaakt en een gedeelte daarvan hadden we ooit tijdens eerdere verlofperiodes in Nederland laten afdrukken. Aangezien wij alles op schijf /op de computer en op de memorystick hebben staan, besloten we om deze 'prints' af te geven aan onze mensen in de Tamale-kring. Men is gek op afdrukken van foto's.
Het was leuk om deze foto's af te geven op het moment dat we de mensen daadwerkelijk gedag gingen zeggen. Uiteraard brachten we ook een bezoek aan mister Halilahi op ons trainingscentrum op Lamashegu. Sinds kort heeft hij daar elektriciteit en dat komt het werken weer ten goede.
Verder gingen we nog even naar het ziekenhuis voor een extra hoeveelheid nieuwe medicatie (met het oog op onze verhuizing) en gaven we veel oudere medicijnen af aan een kliniek voor de allerarmsten, hier in Tamale. Ook kochten we een nieuw muskietennet en bezochten we naaisters langs de kant van de weg voor enig verstelwerk. Voor wat betreft die naaisters: Toen we vroegen wat we moesten betalen, luidde het antwoord: 'We can't charge you, because you are my father and mother!!!!' Dit zit diep geworteld bij de mensen hier: Als je wit bent en - in hun beleving - ook nog oud, dan vindt men het moeilijk om je te laten betalen.
Voor de zoveelste keer probeerden wij uit te leggen dat zij een dienst hadden geleverd voor ons en dat het dan normaal is dat je voor die dienst betaalt.......otherwise your business will not grow...........er werd verlegen gelachen, maar nog steeds werd er geen prijs genoemd. Men kwam niet verder dan: 'Anything you give, is okay'. Toen we in hun ogen extra veel betaalden, werden we uitgebreid bedankt.

Op 10 september was het 'Public Holiday', i.v.m. de viering van Eid al Fitr; het einde van de Ramadan-periode. Sommige moslims plakken er echter nog een aantal dagen aan vast. Zo ook onze Hudu. Toen wij naar het 'waarom' vroegen van deze verlenging, luidde het antwoord: 'To get some extra credits!'

Terug zijn in Tamale betekende ook weer stroomuitval en watertekorten. De stroomuitval was weliswaar geregeld aan de orde, maar duurde telkens maar heel even. Was de prijs van elektriciteit een paar maanden geleden verhoogd met bijna 100%, nu kregen we te horen dat dit zou worden teruggedraaid. Voorlopig wordt een korting toegepast van 1%. Dat schiet dus niet echt op! Voor wat betreft het water: Er zijn problemen in het hele gebied waar wij wonen (Zagyuri). Natuurlijk zijn we blij dat we een polytank van 2000 liter water hebben, maar half september was er nog slechts een bodempje gevuld. Hudu klom geregeld in de 'tower' en liet weten dat het 'almost finished' was, maar.....'don't worry, the water enters small small' (ja, dankzij de pomp die het water omhoog pompt).
Het zou jammer zijn als wij voor de laatste weken nog het dure water moesten kopen van de waterleverancier. Regenwater werd dus opgevangen om te kunnen douchen, maar ook om te gebruiken als toiletspoeling. Willem Alexander zou trots op ons zijn, als het gaat om water-management! In het hele gebied zagen we vrouwen en kinderen sjouwen met jerrycans water. Iedereen was bezig met 'fetching water'. De overbuurvrouw kwam naar ons toe met een hele schare kinders achter haar aan. Ieder kleintje droeg wel een emmer of een jerrycan. Aangezien wij ook nog maar slechts een bodempje in de polytank hadden, konden we haar alleen maar de inhoud van een waterton geven. Maar ja.....alle kleine beetjes helpen en ze konden weer even vooruit. Men ging weg en liet ons weten: 'May God bless you!' Regelmatig belde Ben naar de Watercompany. Hij heeft de telefoonnummers van o.a. de 'complaint officer' en van degene die belast is met ons gebied. Vaak kreeg hij te horen: 'We are working on it'. Maar ja......voor de mensen hier is het 'sufferen'; zij hadden al 3 weken geen water meer. Er werd gezegd dat er ergens een lek zou zijn. Toch is het vreemd.

De Nederlandse company BiWater is vertrokken nadat men in Tamale de hele watervoorziening op peil had gebracht. Waarom werkt het dan niet in Zagyuri? Volgens insiders is de oorzaak gelegen in het feit dat dit gebied jarenlang geen water heeft gehad. Het netwerk is dus heel erg slecht.
Nu stroomt er wel water door heen, maar op de een of andere manier bereikt het niet de huizen van de mensen. Dit waarschijnlijk ten gevolge van breuken in de leidingen.
De telefoontjes die werden gepleegd richting Watercompany waren niet meer te tellen. Op een gegeven moment beloofde men naar ons huis te komen. Aldus geschiedde. Een delegatie van 4 personen verscheen ten tonele. Tientallen keren hadden wij gecheckt of er water was en steeds kwam er geen druppel uit de buitenkraan. Zelfs nog 20 minuten voor de komst van de 4 heren had Ben gecontroleerd. Geen water! En toen gebeurde er iets wonderbaarlijks.......In aanwezigheid van de hele delegatie draaide Ben demonstratief de kraan open en.........ja hoor.......water! Men moest erg lachen om het verbaasde gezicht van Ben en men nam het hele verhaal sportief op. Echter.....De heren hadden de hielen nog niet gelicht, of......wederom geen water! Nadien bleek dat op de plek waar de pompen van de Watercompany staan (enkele kilometers verwijderd van ons huis), 'lights off' was. Door de stroomuitval was de druk van het water te laag om het water op te pompen richting ons huis. Ook dit euvel werd weer opgelost. Tsja.....Je valt hier vaak van het één in het ander.......

Ongeveer een week hebben we in spanning gezeten als het gaat om het schilderwerk dat wij als huurders zouden moeten verrichten voordat wij het huis in Zagyuri zouden gaan verlaten. Wat was namelijk het geval? In de 'tenancy agreement' stond vermeld dat huurders voor hun vertrek het huis (en de dienstwoning) aan de binnenkant moeten schilderen. Natuurlijk waren wij hiervan op de hoogte en wij wisten dat dit onze plicht was. Daar hadden we tenslotte 2 jaar geleden voor getekend.
Dat was dan ook geen enkel probleem voor ons, alleen onze 'landlord' mister Boye Bandie wilde absoluut zijn eigen schilder hebben en zijn eigen uitgekozen, dure verf. Wij daarentegen hadden ook ons huiswerk gedaan en hadden inmiddels de broer van onze elektriciën (die schilder is) bereid gevonden om de klus te klaren. Wij hadden hem gevraagd om de 'estimates' op papier te zetten. Voor de materialen vroeg hij 570 GHc en voor het arbeidsloon 200 GHc. Totaal: 770 GHc (415 Euro). Dat was heel redelijk en we waren dan ook blij met deze schilder. Maar......op 10 september stond om 6.30 uur 's ochtends de vrouw van de huisbaas met hun eigen schilder op onze poort te bonken. Wij werden wakker van het kabaal. De huisbaas zelf was er niet bij. Hij is vaak niet in Tamale, maar is voor zijn werk in Wa (Upper West Region). De reden van het bezoekje: De landlady wilde de schilder laten zien wat er precies geschilderd moest worden, zodat de schilder de rekening bij ons kon indienen. Achteraf zou blijken dat het goed was geweest dat wij het onaangekondigde bezoek slaperig en in onze pyama moesten begroeten. Aangezien de afstand tussen ons huis en de poort groot is, moest het bezoek dus even wachten. Waarschijnlijk duurde dit te lang, want plotseling ging de telefoon. Het was de landlord zelf, die ons vanuit Wa opbelde (zijn vrouw had ons telefoonnummer niet). Hij begon meteen te bulderen...iets in de trant van: 'Mijn vrouw en mijn schilder staan voor de poort en er wordt niet opengemaakt'.
Heel rustig liet ik (Dees) hem weten: 'Good morning mister Boye Bandie, how are you? Sorry, we were still sleeping, but Ben is opening the gate now'. Hij bond meteen in en bood zijn excuses aan. Tegen de landlady vertelden we dat het niet 'our culture' was om onaangekondigd 's morgens in alle vroegte bij mensen op de stoep te staan. Nu konden wij eens een keertje met 'our culture' schermen!!!
Wij lieten weten dat iedereen altijd welkom was, maar dat het handiger zou zijn als er even een afspraak zou worden gemaakt. Dan konden we in alle rust de dingen bespreken.
Ook de landlady bood haar excuses aan. (1-0 voor ons dus). Aangezien wij een zeer hoge rekening vreesden, moesten we tactisch te werk gaan. Zo hadden wij inmiddels zowel Boye Bandie als zijn vrouw al laten weten dat wij 90 GHc hadden uitgegeven aan werkzaamheden voor de elektriciën. Dit konden zij erg waarderen en we werden uitgebreid bedankt. (2-0 voor ons). Toen de vrouw des huizes informeerde naar ons werk en o.a. de afbraak van ons trainingscentrum ter sprake kwam, zagen we haar schrikken. Haar reactie: 'That is too bad........you worked for free for Ghana for 4 years and our people destroyed it'. (3-0 voor ons). We voerden echt een leuk gesprek met de landlady en we voelden dat zij aan onze kant stond. Dat was altijd al zo geweest. Wij hadden veel liever te doen met de landlady dan met de landlord. (Boye Bandie kon ook niet tippen aan onze eerste huisbaas in Gurugu; die lieve, wijze mister Jacob Iddrisu). Hoe het ook zij: De schilder van Boye Bandie kwam op een gegeven moment op de proppen met zijn 'estimates' en wat wij al hadden gevreesd, stond nu zwart op wit. Voor 'the materials' werd ongeveer 2310 GHc gevraagd en voor 'the workmanship'werd 450 GHc geteld. Totaal: 2760 GHc (1490 Euro). Wij pakten de huurovereenkomst erbij en daar stond - voor wat betreft het schilderwerk- slechts de volgende zin vermeld: 'The Tenant hereby agrees with the Landlord to paint the interior of the premises upon the expiration of the tenancy'. Hoera! Wij waren dus inderdaad alleen maar verplicht om de binnenkant van het huis te schilderen voor 1 oktober. Er werd geen melding gemaakt van het feit dat wij de schilder van de huisbaas moesten nemen, noch dat wij zijn dure verf moesten kopen. Wij hadden onze strategie paraat. Wij zouden hem met bovenstaande feiten om de oren slaan. Het was waterdicht.
Het stond zwart op wit. Wij besloten dan ook om hem het volgende voor te leggen:..........Natuurlijk zullen wij de binnenkant van het huis laten schilderen. Dat is afgesproken in de huurovereenkomst en dat is onze plicht en is geen enkel probleem voor ons, maar we nemen wel onze eigen uitgekozen schilder en zijn verf. In de huurovereenkomst staat namelijk niet vermeld dat we uw schilder en uw verf moeten nemen. Wilt u echter uw eigen schilder en uw eigen verf hebben, prima, maar dan moet u het verschil bijbetalen. Wij betalen 770 GHc, maar geen 2760 GHc............ Wij bespraken dit issue met enkele vrienden en iedereen was het erover eens dat de huisbaas geen poot had om op te staan. Telefonisch brachten wij Boye Bandie op de hoogte van bovenstaande argumenten en toen kreeg het hele verhaal een verrassende wending......Tot onze verbazing liet hij weten:...... 'There is no need to explain all these items; You people want to do everything legal (ja, natuurlijk!);You are volunteers; I don't want your money; you give us back the keys on October first, we say bye bye and then you can go'.........Wauw! Hoe is het mogelijk? Wat is het toch een rare man! Nu zijn we plotseling verlost van het schilderwerk en hoeven zelfs niets te betalen! Waarschijnlijk hebben we dit weer te danken aan zijn vrouw; zij heeft een goede invloed op hem! Hahahaha!!! Wij brachten in ieder geval een toast uit op de goede afloop!

Op 13 september werd gestart met het schoonmaken van het huis. We kregen hulp van velen.
Onze Azara kwam samen met vriendinnetje Rachida (zusje van onze kapster Akiti); Suhayini kwam samen met haar nichtje Rama en ook compound-boy Hudu was van de partij. Azara en Rachida bogen zich over de wastobbe en Suhayini en Rama begonnen de boy-quarters (dienstwoning) schoon te maken en hielpen tevens met de was.
Hudu en wij zelf hielpen ook mee en sprongen overal bij. 

Onderstaand: Azara en Rachida hangen de was op en gaan vervolgens verder met hun was-activiteiten.
Onderstaand: Suhayini en Rama steken ook de helpende hand toe........vele handen maken licht werk!

Onze meiden zijn natuurlijk niets gewend als het gaat om huisvesting. Zij hebben bijvoorbeeld ook helemaal geen toilet. Zij zijn gewend om hun behoeften buiten in de open lucht te doen. Voor Rachida was het dus een hele normale vraag, toen ze me vroeg: 'Madam Dies, where can I shit?' Ik besloot om de middenweg te kiezen. Het leek me niet nodig om haar te verwijzen naar één van onze toiletten in het huis; maar ook buiten de compound leek me geen goed plan. Ik verwees haar dan ook naar het toilet in de dienstwoning. Na Rachida verdween Azara in die toiletruimte. Zij vond het blijkbaar ook wel eens fijn om gebruik te kunnen maken van een echte toilet.
Met Hudu was afgesproken dat hij de regie een beetje in handen zou nemen. Hoewel daar in de praktijk niet veel van terecht kwam, klaarden we samen toch min of meer alle klussen. Als de meiden dorst hadden, konden ze in de keuken zakjes 'pure water' pakken en ze kregen ook geld om eten te kopen. Suhayini die van ver moest komen (en vanwege pijn aan haar benen niet kon fietsen), kreeg geld voor de taxi. 

Onderstaand: Na gedane arbeid is het goed rusten. Op de mat zit Azara. Van links naar rechts: Hudu, Rama, Suhayini, Rachida en Dees.

Aangezien Azara, Rachida en Rama een dag later niet meer konden komen (2 van hen moesten weer naar school), kwam ons weefmeisje Asia helpen. Samen met Suhayini en Hudu en wij waren we nog 2 dagen bezig om het hoofdgebouw onder handen te nemen. 

Onderstaand: : Asia 'mopt' de vloer.	Onderstaand: Hudu maakt de 'ramen' schoon, d.w.z. de 'louvers'; de ventilatie-openingen die voor het muskietengaas zitten.
Onderstaand: Suhayini veegt de slaapkamervloer.	Onderstaand: Asia en Ben in aktie in de huiskamer.
Onderstaand: Hudu poetst 'op hoog niveau'.

Tussen de bedrijven door pakten wij ook al veel spullen in en parkeerden alle spullen voor Takoradi op één kamer. Op 14 september stond ook nog Salis gepland. Deze meubelmaker had op ons verzoek enkele van zijn knechten gestuurd om onze meubels opnieuw te schuren en te lakken. Ben kocht samen met de knapen de materialen en trakteerden op 'fried yam'. De 4 jongens vonden het leuk om in het huis van de 'Siliminga's' te werken en zij vonden het interessant als wij vertelden over onze ervaringen als 'witten' in Ghana. 

Onderstaand: Onze meubels werden geschuurd en gelakt door de boys van meubelmaker Salis.

Toen het werk klaar was, moesten zij wachten totdat de 'polish' droog was en deze wachttijd werd opgevuld met.....bidden. De moslim-boys gingen op het kleed in de kamer liggen en begonnen te bidden. Tot onze verbazing pakten zij een lamp van ons en deze werd voor het kleed gezet. Dit diende als een soort afbakening, als wij zouden moeten passeren.......'Otherwise you will spoil our prayers'......Oké prima, het is maar dat we het weten!

Op verzoek van de jongens had Hudu een oud verfblik bij de overburen geregeld om de 'polish' te mengen. Een dag later vroegen de overburen het verfblik terug, maar het was verdwenen. Wij hadden nog wel gezien dat één van de boys dit blik als stoeltje had gebruikt tijdens het eten, maar waar het daarna was gebleven was ons een raadsel.
Wij belden met 'master' Salis en togen naar de werkplaats van Salis, waar wij de jongens vroegen naar het blik. Zij lieten ons weten: 'It's in your garden'. Hadden wij dan zó slecht gekeken? Een rondje compound leverde echter niets op. Het blik was weg en bleef weg.
Later lieten de jongens een tweede variant horen: .....Zij zouden het blik hebben weggegooid....... Voor Hudu was het echter duidelijk: 'They have stolen it, but.....Ben and Dees don't worry, I will explain it to the neighbours!'

Het feit dat er veel bomen zijn gesnoeid op onze compound, in combinatie met veel regen, heeft er voor gezorgd dat de compound op sommige stukken erg glad is. Daardoor gleed Ben op 18 september uit en viel in de goot. Mijn taak om Ben uit de goot te halen.......!!!!!!! Gelukkig was slechts zijn teen ietwat geschaafd. Het werd schoongemaakt, ontsmet en verbonden.

Op 18 september vond er in onze woonplaats Zagyuri een vreselijk verkeersongeluk plaats: Een open truck waar meer dan honderd mensen bovenop zaten, raakte door een foutieve inhaalmanoeuvre van de weg af en belandde in de 'gutter'. Trieste balans: 30 doden en 80 zwaargewonden. Wij lazen op internet dat men vreesde voor meer doden. De zwaargewonden die naar het ziekenhuis waren overgebracht konden waarschijnlijk niet rekenen op adequate hulp......er waren te weinig doktoren beschikbaar. Bij dergelijke calamiteiten ontbreekt het aan voldoende ambulances, waardoor de gewonden gewoon achter op een motorbike of op een pickup worden weggebracht naar het ziekenhuis. In dit geval was dit zo'n 10 km. verderop. En dan te bedenken dat al die mensen op weg waren naar......een begrafenis!

Onze vriend Paul en zijn vrouw Abena hopen binnenkort hun tweede kindje te kunnen verwelkomen. Voor ons verlof had Paul ons laten weten dat de baby waarschijnlijk in de 3e week van september geboren zou worden; nu meldde hij dat het omstreeks 7 oktober zou gaan geschieden. Jammer, want dat zou betekenen dat we net in Takoradi zullen zijn.
Toen Paul ons op een avond bezocht, vertelde hij dat Ghana op dit moment doende was met een nationale volkstelling. Dit gebeurt 1x in de 10 jaar.
Het onderwijzend personeel van de overheidsscholen wordt o.a. hierbij ingeschakeld. Zo ook dus Paul. (Maar ook bijvoorbeeld onze vriend Ishmel en hij is niet meer werkzaam in het onderwijs). In totaal zijn er 60.000 veldwerkers bij betrokken. Alvorens hij met dit werk kan beginnen, moet hij enkele examens afleggen. Het schijnt dat de overheid ook niet capabele mensen naar voren heeft geschoven (vriendjespolitiek) voor deze job. Ook deze kandidaten moeten gelukkig een examen afleggen en hopelijk wordt op deze manier het kaf van het koren gescheiden. Iedere teller moet minimaal beschikken over een HND-diploma (Higher National Degree). De totale kosten van deze operatie bedragen 50 miljoen dollar. 90% van dit bedrag is gesponsord door het buitenland.
Teacher Paul klaagde: Aan de veldwerkers was beloofd: een regenpak, een rugzak om de papieren in op te bergen, stevige schoenen, een ID-card enz. Maar…..het bleef bij beloftes; de veldwerkers konden naar deze spullen fluiten.
Volgens Paul was het bestemde geld voor de zoveelste keer weer verdwenen in de zakken van 'the big men' in Accra. In z'n algemeenheid kun je je afvragen of de hele operatie wel zin heeft. Het zou beter zijn geweest als een deugdelijke, adequate bevolkingsadministratie (GBA) zouden worden opgezet, maar ja…..dat is nog een brug te ver voor Ghana. Verder is de telling 'an sich' ook niet betrouwbaar, aangezien mensen gewoon dubbel worden geteld. Ghanezen zijn een reislustig volkje en dat betekent dat de kans op dubbel tellen natuurlijk erg groot is. Voorbeeld: Meneer Alhassan wordt in z'n hutje in Tamale geteld en reist vervolgens naar zijn vriend in Yendi en wordt daar wederom meegeteld als de veldwerker in Yendi voor de deur staat. Soms is het voor de tellers moeilijk om de juiste antwoorden op de gestelde vragen te krijgen. Men vertikt het bijvoorbeeld om te zeggen hoeveel vrouwen men heeft. Ieder huis is gemarkeerd met een nummer/code. Op deze manier wordt de looproute van de veldwerkers in kaart gebracht. Ook de niet-Ghanezen moeten worden geteld. (Wij dus ook). De peildatum was 26 september. Formeel moeten wij dus worden geteld in Tamale. Wij vertrekken echter op 1 oktober naar Takoradi. Mocht er dan niemand aan de deur zijn geweest, dan kan dit betekenen dat we óf onderweg worden geteld (als we Tamale verlaten bij de 'barrier'), óf dat we in Takoradi worden geteld, óf dat we helemaal niet worden geteld, óf…Aangezien het erg onduidelijk voor ons is, informeren we bij deze en gene. Ons overbuurmeisje liet weten: 'If they come to your house, I will tell them that you have lived here'. Als je vraagt of je een bewijsstukje krijgt (nadat je geteld bent), zegt nummer één ja en nummer twee zegt nee. Weer iemand anders vertelde dat het bewijsstukje bestond uit het blauw maken van je duim! Kortom: Het is verre van waterdicht. Aangezien Paul dus aktief is bij de volkstelling en dus geen les kan geven op zijn school, kreeg hij toestemming om 2 weken later te beginnen met zijn werk als onderwijzer.
Paul is en blijft altijd een druk baasje. Hij werd gevraagd om uitvaartpolissen te verkopen. Hoe komt dit nou toch zo uit de lucht vallen? In de krant hadden we al gelezen dat een uitvaartpolis in Ghana erg ongebruikelijk is. Familie betaalt altijd de kosten van een 'funeral'. Deze kosten lopen echter behoorlijk op en de familieleden komen daardoor vaak in financiële problemen.
Een verzekeringsmaatschappij is dan ook op dit moment druk bezig om uitvaartpolissen te verkopen en de mensen ervan te overtuigen dat het beter is om je te verzekeren tegen uitvaartkosten. Op het moment dat Paul voor zichzelf en zijn gezin en ouders een verzekering afsloot, werd hem gevraagd of hij ook niet zelf genegen was om uitvaartpolissen te gaan verkopen. Paul neemt een en ander in overweging.

Hoewel niemand nooit meer iets hoort of ziet van Hawa (zij zou op een andere plek verder zijn gegaan met NFD), zagen wij dat de oude locatie werd opgeknapt. De buitenkant was geschilderd; de naam NFD prijkte er weer op en er was een nieuw 'signboard' geplaatst. Laatste nieuws: Zij heeft weer 2 witte vrijwilligers aan de haak geslagen. Nog meer nieuws: Zij zou momenteel in Oostenrijk zitten!

21 september: Founder's Day. Dit is een Public Holiday.

Op het Cultureel Centrum in Tamale waar veel shops zijn gesitueerd waar je Afrikaanse spulletjes kunt kopen, kennen wij veel mensen, o.a. Yahlove en zijn broer. Beiden hebben ook een kiosk op deze plek. Yahlove had triest nieuws te melden: Zijn broer was gestorven (pas in de twintig). Hij had maagproblemen gehad.
Deze broer had ons in ons eerste jaar nog Djembé-les gegeven. Toen we het Cultureel Centrum bezochten, spraken we met zijn vrienden en collega's. Iedereen was in shock.
De shop was gesloten……..Reacties: 'Sometimes life is too short'; 'We will sit together and pray for him'!

Wij overwogen om ook nog een bezoekje te brengen aan de Immigratiedienst in Tamale. Onder het mom van 'gedag zeggen', zouden we kunnen proberen om nu al een 'long term residence permit' te verkrijgen. Nu waren we immers nog op bekend en vertrouwd terrein; over een tijdje moeten we voor dit soort dingen naar de Immigratiedienst in Takoradi/Sekondi. Wij belden dan ook met de 'Regional commander', maar deze zat in Accra. Mocht het niet meer lukken voor ons vertrek naar Takoradi, dan moeten we het t.z.t. maar regelen. In ieder geval hebben we onze bedoeling al telefonisch uitgelegd aan de 'Regional Commander', dus hij is al op de hoogte.

Voor wat betreft de verkoop van ons huis in Venlo: Een Sint Jozefbeeldje is inmiddels in onze voortuin begraven (door de zus van Ben). Dit zou verkoop-bevorderend werken. Laten we het hopen!

Op 20 september werd gestart met onze 'afscheidstournee' door Tamale, die maar liefst 10 dagen in beslag nam! We hadden een lijstje gemaakt van personen die we gedag wilden zeggen, maar toen we al meer dan 125 mensen hadden genoteerd, zijn we maar gestopt. Hoewel we velen gingen bezoeken, moesten we er ook een aantal per telefoon of mail gedag zeggen. It was too much! Maar ja.....In 4 jaar Tamale hebben we nu eenmaal een groot netwerk opgebouwd! De reacties van de mensen zijn grappig. Als je vertelt dat je Tamale gaat verlaten, reageert men vaak met: 'But you come back he'? Tegen beter weten in wil men gewoon horen dat je terug zult keren naar Tamale. Als je dan zegt dat Tamale écht voorbij is, zeggen ze: 'But you have to visit us; just to say hello.....!' Overal waar we kwamen, kregen we een hartverwarmend welkom; soms kregen we een aandenken mee (sieraden met een speciale betekenis) of men wilde met ons op de foto!!!! Iedereen kon het enorm waarderen dat we persoonlijk gedag kwamen zeggen: De mensen van Kukuomarket, de meiden en/of hun verzorgers en/of familieleden, instanties, organisaties, ziekenhuis, school, andere projecten, collega's, vrienden, stagebegeleiders, huisbazen, klusjesmannen, shops , internetcafé's, 'hoge pieten' enz. enz. enz. Madam Mariam (attachment hairdressing) liet weten dat zij tóch besloten had om met de helft van haar leerlingen naar ons trainingscentrum op Lamashegu te komen. Tegen dokter Kabir van het Kabsad hospital liet ik weten: 'If I look to my toes, I will always remember you'. Hij moest erom lachen en liet weten: 'We all will miss you!'Aangezien wij ons allebei niet helemaal fit voelden, lieten we prikken op malaria, maar….niets aan de hand. Op Kpaluu Junction in Gurugu (de plek waar wij de eerste 2 jaren in Tamale hebben gewoond) namen we afscheid van Job, Batischu, Eddy en Evelyn. Mister Jacob en Suzy waren er niet. Jacob stond op het punt om terug te keren van een bezoek aan Nederland/Duitsland en Suzy was in Kumasi, vanwege haar studie en werk.
Wel troffen we 2 nieuwe Nederlandse vrijwilligers (Moniek en Christie). Aangezien hun start erg zwaar was, kwamen wij op een goed moment om de dames een hart onder de riem te steken.
En verder….Drie van onze meiden konden we nog verblijden met een donatie uit Nederland. Wij hadden daar de meest serieuze dames voor uitgekozen, namelijk: Kapster Adam Rafia, naaister Suhayini en weefster Asia. Het laatste bezoek van ons aan de community van Asia was erg leuk. Familieleden en tientallen kinderen waren aanwezig. Toen ik al het grut een Nederlandse kauwgombal gaf, reageerden zij met: 'Oh, it's very soft and sweet; we like it!' Een oude zieke oma werd er ook bij betrokken en ook zij knabbelde op een kauwgombal. Haar pretoogjes blonken……
Toen we de 'caretaker' van Hawa en Hadidja gedag gingen zeggen, besloten we om het laatste stuk met een taxi af te leggen……The road was too bad…….Sommige meiden troffen we niet thuis aan……she has a wedding……or…..she is in the husband's house……or……she travelled to the village……of……nou ja…..al die bekende uitspraken….Het was een heel bijzonder afscheid......Suhayini pinkte traantjes weg…..Op Cambridge Garden Academy en NCCELP riepen de kinderen: 'Madam Dies is back' en ze vlogen op me af. Maar… spijtig voor deze kids, want madam Dies kwam slechts afscheid nemen. Toen ik informeerde naar de Franse les van de nieuwe teacher op Cambridge, betrokken de gezichten…..NCCELP wacht nog steeds op een nieuwe vrijwilliger……..(Bij 'Meet Africa' hebben we nog een goed woordje gedaan voor dit project). Bij de organisatie 'Voluntary Africa'had een wisseling van de wacht plaatsgevonden: De Nederlandse Marieke had het stokje overgenomen van de Nederlandse Marij. Laatstgenoemde was weer teruggekeerd naar haar oude stek, namelijk: De internationale school.
Voor wat betreft onze eigen organisatie: NorGhaVo Ghana werd per mail gedag gezegd. Wij voelden niet de behoefte 'to shake hands' met mensen die zó weinig daadkracht hadden laten zien en zó weinig voor ons hadden betekend. Ben die altijd wel in is voor een geintje, besloot om ook naar het politiebureau te gaan om gedag te zeggen. Vanwege de Hawa-perikelen in het verleden was hij daar een trouwe klant geweest! In eerste instantie was de 'officer' (die Ben wilde zien) niet aanwezig. Plotseling hoorde hij echter achter zijn rug iemand zeggen: 'Hawa, Hawa, Hawa' en daar stond de officer die altijd had bemiddeld in de Hawa-case. Hij ging er dan ook vanuit dat er weer 'problems' waren. Toen dit niet het geval bleek te zijn, liet hij weten: 'I appreciate that you come to say bye to me'. En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan met leuke voorbeelden van onze afscheidstournee: Onze Togolese vriend ging voor ons koken; meubelmaker Salis wilde graag dat wij 'Kayayoo-boys' vanuit Takoradi zouden sturen naar zijn werkplaats; 'sandelmaker' mister Slim zei ons gedag al rijdend en zwaaiend op zijn motorbike (want hij was onderweg naar een 'big funeral'); de kapper deed extra zijn best voor Ben, want 'daddy' ging nu naar Takoradi en iedereen kon dan zien dat 'mister white' goed was geknipt in Tamale; toen we 'our friend' Hubeida bezochten, kregen we te horen: 'She is not there; she has given birth; she delivered a baby-girl' (nummer 3); bij het streetgirls-project Gigdev (waar de meeste oud-medewerkers waren vertrokken), stelde men het op prijs als wij de oprichtster (madam Stella) nog even wilden bezoeken. Echter….she was bathing!; zoontje Ausbert van Paul en Abena was eindelijk na twee en een half jaar niet meer bang voor onze witte kleur enz. enz.
Bij de elektriciteitsmaatschappij VRA vertelden we dat 'the white men'- die zo vaak hadden gebeld als er weer eens geen stroom was - gingen vertrekken.
De 'complaint-officer' en de andere aanwezigen begonnen te lachen en iedereen sloeg elkaar op de handen. Het was dolle pret!
Typisch Ghanees: Als je op maandag vertelt dat je op vrijdag gaat vertrekken, reageert men met: 'Oh, but then I will see you; we have plenty time; I come to your house!'
De ervaring heeft inmiddels geleerd dat het bij die belofte blijft. Velen reageren met: 'We will miss you; I will pray for you; one day we will meet again; I come to Takoradi to visit you; your black brother will never forget you' enz. enz. De Ghanese omhelzingen waren niet meer te tellen!
Op de valreep kregen we echter ook nog veel slecht nieuws te horen over enkele oud NFD-meisjes: De vader van naaister Fozia was overleden; weefmeisje Rohana zou zwanger zijn; kapster Azara 1 zou als Kayayoo-girl/meat-seller vertrokken zijn naar Accra enz.
Toen we afscheid namen op Lamashegu, werd geprobeerd om geld los te krijgen voor Rama. Dit weeskind hebben wij destijds een kans gegeven op het naai-atelier bij mister Halilahi. Het was de verzorgers ter ore gekomen dat wij gingen vertrekken en via via hoorden wij hun boodschap: 'We want to see money from the 2 Siliminga's'. Erg teleurstellend! Wij vroegen dan ook aan mister Halilahi en aan Hamdja (de overbuurman van het trainingscentrum, die zich ook over Rama ontfermt) om tegen de verzorgers te vertellen dat dit niet aan de orde was. Het gaat om 'knowledge' en niet om 'cash'!
Ook belde Hudu ons in paniek om te vertellen dat hij naar Yendi moest (busreis van 3 uur). Wat bleek?
Zijn moeder was ernstig ziek (maagproblemen) en had Hudu gesmeekt voor een ziekenhuisopname in Yendi. Hudu had haar laten weten dat hij geen geld had, maar dat hij terug zou keren naar Tamale om daar te proberen 90 Cedis bij elkaar te sprokkelen. (50 Euro). Het was hem gelukt om 40 Cedis te regelen, maar hij bleef zitten met een tekort van 50 Cedis. Toen wij dit bedrag aanvulden, liet hij weten: 'We thank God; now I go back to Yendi to pay for the operation'. Kortom: Allemaal bijzondere ervaringen! Wel lieten we Hudu weten dat hij en zijn moeder een health insurance card moesten regelen: Voor omgerekend 10 Cedis ben je voor 2 jaar 'onder de pannen'.

In onze voorbereiding naar Takoradi, werd er dus veel werk verzet en er werden nog enkele dingetjes aangeschaft. Voor wat betreft de verhuizing zelf: Deze werd geleid door Francis (degene die destijds geholpen had bij het kopen van onze auto).
Hij heeft een bedrijf, beschikt over trucks en heeft chauffeurs in dienst. In eerste instantie wilde hij voor ons een open truck regelen (daar zou meer in kunnen dan in een gesloten truck), maar later kwam hij hierop terug. Er was een probleem met de remmen en - in case of rain - zouden er spullen nat kunnen worden (ook al zou het afgedekt worden met een zeil). Hij gaf dan ook de voorkeur aan een 'closed container'; een grote vrachtwagen. Deze moest hij echter elders arrangeren. Verder regelde hij voor ons 2 chauffeurs en een bijrijder. De 'closed container' wordt bestuurd door een chauffeur (Al-Hassan) en deze krijgt waarschijnlijk een bijrijder; onze eigen Suzuki wordt ook bestuurd door een chauffeur (Mohammed) en wijzelf rijden mee in onze eigen auto. 'Fitter' Babs heeft onze auto al onderworpen aan een inspectiebeurt.
De avond voor de verhuizing (30 september) wordt alles geladen. In de hele vroege ochtend van 1 oktober zullen we gaan vertrekken naar Takoradi. Als we daar een beetje gesetteld zijn zullen we wel een keer laten weten hoe het ons daar vergaat.

BYE TAMALE AND HELLO TAKORADI.................

Warme groet, Ben en Dees