Nieuwsbrief 23              Juni 2008

Het is alweer juni en dat betekent dat we over ruim 2 maanden op verlof gaan naar Nederland. Een vreemd idee! De tijd gaat snel……..zelfs in Ghana! De laatste loodjes dus………….. We begonnen de nieuwe maand met een bezoekje aan de commander van de Immigratiedienst in Tamale. Is die werkvergunning/verblijfsvergunning nou nog niet klaar? Zitten die mensen op het hoofdkantoor in Accra te slapen? Wanneer krijgen we nou ons felbegeerde papiertje? Bovendien willen we onze paspoorten terug. Die liggen al vanaf maart met alle andere documenten op de Immigratiedienst in Accra. Iedereen zegt: 'Don't worry', maar toch………. Het was de commander van de Immigratiedienst in Tamale zelf die ons gevraagd had om op 2 juni naar kantoor te komen. Toen we arriveerden kregen we te horen: 'He is on travelling; he is in Accra'. Aangezien we zijn telefoonnummer hebben, belden we hem op. Hij vroeg ons enkele dagen later terug te komen, maar hij zou op het hoofdkantoor van de Immigratiedienst in Accra gaan informeren. Toen we hem later op de dag nog eens belde om te vragen of hij al iets wijzer was geworden, merkten we irritatie. Maar kom op zeg…….we zijn al vanaf november bezig met die werkvergunning! We krijgen sterk de indruk dat we aan het lijntje worden gehouden. Is het een machtsspelletje? Wacht men op steekpenningen? De toonzetting van de commander werd in ieder geval grimmiger en hij liet ons weten dat we zelf maar naar Accra moesten gaan om onze paspoorten op te eisen. Op zich is dat laatste geen probleem, alleen aan enkel ons paspoort hebben we niets. Zonder werkvergunning staan we nog met lege handen. Ons visum is namelijk al maanden geleden verlopen. In het ergste geval zullen we vragen of men een verklaring uitschrijft, waaruit blijkt dat ons visum niet meer is verlengd, omdat wij in afwachting zijn van een werk/verblijfsvergunning. Onze paspoorten (en werk/verblijfsvergunningen) hebben we nodig. Half augustus gaan we op verlof naar Nederland, maar eerst willen we eind juni een weekje naar Togo afreizen (met de bus). In eerste instantie hadden we het plan om via Tamale-Yendi naar Togo te reizen en dan het noord-oosten te bezoeken. Aangezien wij nu dus zelf maar naar de Immigratiedienst in Accra gaan voor onze papieren, hebben we het reisschema ietwat veranderd. Van Accra (zuid-Ghana) zullen we dan naar de hoofdstad van Togo gaan (Lomé) en dus in het zuiden blijven. Toen we de commander van Tamale na enkele dagen weer spraken, was hij plotseling weer erg aardig en hij zou meteen voor ons naar Accra bellen; hij zou een 'officer' sturen en hij zou ons zo spoedig mogelijk verwittigen. Maar ach……..dit heeft hij al zo vaak beloofd. Weer een tijdje later was hij er heilig van overtuigd dat wij in Accra ons paspoort meteen zouden meekrijgen inclusief onze werkvergunning/verblijfsvergunning. Hij liet zelfs de 'officer' opdraven die uit zijn naam naar Accra was gegaan om enige druk op de ketel te zetten. De commander riep deze officer bij zich op het moment dat wij op het bureau van de commander waren. De officer werd gevraagd de naam te noemen van de white man en ja hoor…..met een beetje fantasie (de officer stotterde vreselijk), hoorden we: St St Staarink. Zou het dan toch binnenkort gaan lukken? Er rest ons niets anders dan nog even te wachten en eind juni zelf af te reizen naar Accra.

De volgende tekst troffen we aan op de deur bij de Immigratiedienst in Tamale: There are two kinds of people at every work place and every home: Those who do the work and those who take the credit. Try to be in the first group, because there is less competition there. (Indira Ghandi).

Vanwege deze workpermit bezoeken we dus regelmatig de office van de Ghana Immigration Service hier in Tamale. Wat hierbij telkens opvalt zijn een 6 tal gloednieuwe four wheel drivers. Het wagenpark is nogal fors als je het afzet tegen het personeelsbestand van de office. Volgens teacher Paul pure geldverspilling. Het zijn zo van die constateringen dat je je afvraagt: 'Moet dat nou?!'

Er zijn politieke relletjes uitgebroken in Tamale en het is dus een beetje onrustig geweest, aldus de commander van de Immigratiedienst. Zelf hebben wij hier niets van gemerkt.

Corruptie in Ghana……….Hier hebben wij nooit aan toegegeven. Eén keer echter konden we er bijna niet omheen: Toen de containers op Kukuomarket klaar waren en wij doende waren met de bewegwijzering in de vorm van signboards, hadden we de toestemming nodig van het department van 'Urban roads'. Onze aanvrage zou in principe meer dan een jaar in beslag nemen, maar als we 50 GHc betaalden werd het dezelfde dag nog afgewerkt. En wat te denken van een corrupte politie, rechtbank e.d. Als je te maken krijgt met zo'n corrupte setting, dan mis je ieder 'houvast'. In feite kun je dan niemand vertrouwen.

Zoals in de vorige nieuwsbrief werd vermeld wachten wij al bijna een jaar op de MOU (Memorandum of Understanding). Hierin zullen rechten en plichten worden vastgelegd als het gaat om het veilig stellen van de containers op Kukuomarket. Het lijkt wel of de Ghanese staf van NorGhaVo geen verantwoordelijkheid durft te nemen. Iedere keer laat men ons weten: 'Don't worry; we have to discuss it with the staf; I will give you feedback' blablabla......en vervolgens hoor je dus niets meer! Inmiddels hebben wij dus zelf maar het ontwerp gemaakt en hebben alles doorgemaild naar NorGhaVo. Maar nog steeds komt er niets concreets van de grond. Of toch? Slechts de mededeling: 'We are working on it!'.

Vorige maand hebben we ook verteld over de toekomst van ons mooie trainingscentrum op Kukuomarket. Dit mag slechts gebruikt worden voor het doel waarvoor het destijds is gebouwd, namelijk mogelijkheden bieden voor kansarme meisjes. De kerkdiensten die een zekere pastor Daniël daar wil gaan houden, zullen absoluut niet getolereerd worden door ons. Deze pastor Daniël geeft echter niet op…….Hij bezoekt Kukuomarket (hij loopt ons telkens mis); hij gaat naar het kantoor van NFD en is zelfs op NorGhaVo-office geweest. En niemand die ons bijpraat. Maar………….alles komt goed……..eindelijk laat Peter van NorGhaVo weten dat er een vergadering is geweest met de staf van NorGhaVo, waar ook Hawa en 2 pastors bij aanwezig waren. NorGhaVo heeft de pastors snel uit de droom geholpen: Kukuomarket mag slechts gebruikt worden als trainingscentrum! Gelukkig! Probleem opgelost!

We worden moe van het altijd maar moeten wachten, we krijgen genoeg van alle excuses en we willen wel weer eens resultaten zien. Maar of het nou een werkvergunning betreft, of een MOU, of een uitleg over de toekomst van Kukuomarket…….Het lijkt wel hoe meer wij hierop focussen, hoe minder men bereid is überhaupt iets te doen. We hebben dan ook besloten om ook maar eens een afwachtende houding aan te nemen. Afstand bewaren is het devies!!! Dit 'loslaten'wordt iets gemakkelijker, omdat we inmiddels onze terugvlucht naar Nederland hebben bevestigd: 14 augustus vliegen we van Accra naar Amsterdam, waar we op 15 augustus hopen te landen.

Hoewel we ons best wel verheugen op bijvoorbeeld de Nederlandse kost, zullen we de heerlijke mango's of de verse ananas van hier gaan missen. Dat geldt tevens voor de 'ballfruit' of het hartige hapje 'waakazé': Een 'fried' kaasje, gemaakt van koemelk.

Al een hele tijd hadden wij het plan om de GGD te mailen. Vanuit Ghana wilden wij een advies horen als het gaat om het eventueel stoppen met Lariam. De min of meer volgende casus werd dan ook door ons geschetst: Gedurende onze voorbereiding op uitzending naar de tropen, hebben wij gedurende de periode augustus 2004-augustus 2005 Lariam geslikt. In deze periode hebben we gereisd en projecten bezocht in achtereenvolgens west-Afrika (Nigeria, Ghana); zuid-oost Azie (India, Flores) en Latijns-Amerika (Nicaragua). Van augustus 2005 tot augustus 2006 waren wij in Nederland en hebben in dat jaar uiteraard geen Lariam geslikt. Sinds augustus 2006 wonen en werken wij in Ghana voor een periode van 2 jaar. In augustus/september 2007 zijn we 6 weken op verlof geweest in Nederland. Ook in augustus/september 2008 zullen we 6 weken op verlof komen naar Nederland. We hebben echter besloten om terug te gaan naar Ghana voor ons derde jaar en wellicht komt er nog een vierde jaar (als we gezond mogen blijven). Qua malariaprofylaxe betekent dit dat wij al 2 jaar onafgebroken Lariam slikken. Tel daarbij op het jaar 2004-2005 waarin wij in de tropen waren om ons voor te bereiden op uitzending, dan hebben we dus in totaal al 3 jaar Lariam geslikt met een onderbreking van 1 jaar (zijnde 2005-2006). Tijdens onze voorbereiding (2004-2005) hebben we beiden geen malaria gehad. In ons eerste jaar in Ghana (2006-2007) heeft Ben 1x malaria gehad (juni 2007) en Desirée helemaal niet. In ons tweede jaar in Ghana (2007-2008) heeft Ben 2x malaria gehad (september 2007 en januari 2008) en Desirée eveneens 2x (oktober 2007 en april 2008). De klachten bij Ben zijn altijd min of meer 'volgens het boekje': Griepachtige verschijnselen. Een kuurtje van 2 dagen biedt telkens uitkomst. De klachten bij Desirée waren moeilijker te benoemen. De eerste keer maakte de malaria onderdeel uit van een maag-darminfectie. Dit resulteerde in oktober 2007 in een ziekenhuisopname van 5 dagen. De tweede keer dat er sprake was van malaria was er slechts sprake van hoofdpijn. Ook hier bood een kuurtje van 2 dagen uitkomst. Om malaria te behandelen wordt hier vaak voorgeschreven: Coartem, Lonart of Artesunate (Artemos). Wij hebben beiden ervaring met deze 3 behandelingen en hebben daar geen problemen van ondervonden. Overigens: Wij hebben ook nooit problemen gehad met Lariam. Lariam als malariaprofylaxe/preventie is zelfs verkrijgbaar hier in Tamale (Noord-Ghana). Het is echter erg duur: 56 GHc voor 8 tabletten. Een alternatief zou kunnen zijn: Laraprime of Paludrine. Echter: Wij overwegen om te stoppen met de malariaprofylaxe. Wij zijn van mening dat wij al té lang Lariam hebben gebruikt. Bovendien geeft het geen 100% garantie om geen malaria te krijgen (zie bovenstaand verhaal). Malaria kan hier echter goed behandeld worden middels de genoemde kuren. Natuurlijk slapen wij altijd onder een muskietennet. Voor wat betreft bedekkende kleding na zonsondergang cq insmeren met Deet, kunnen wij melden dat wij 's avonds na 18.00 uur nooit meer buiten komen. (Niet alleen vanwege de muggen, maar zeker ook omdat het snel donker wordt, de wegen slecht zijn en dit dus kan leiden tot gevaarlijke verkeerssituaties). Malaria heeft hier in Ghana uiteraard een andere 'lading' dan in Nederland. Natuurlijk mag je malaria niet bagatelliseren, maar aan de andere kant moet je het ook weer niet overdrijven! Nauwelijks hadden we iets van bovenstaande strekking per mail verzonden naar de GGD Venlo, of Dees kreeg weer malaria (10 juni). Nu staat de teller dus op: Beiden in 2 jaar tijd 3 keer malaria gehad. Het antwoord van de GGD luidde: Feitelijk wonen jullie in Ghana en doen jullie al aan muggenwering. Het is gebruikelijk dat mensen die in de tropen, in een gebied met malariarisico, gaan wonen, alleen de beginperiode (veelal 3 maanden) malariamiddelen gebruiken. Redenatie hierbij is: dat je na 3 maanden in staat bent geweest je huis optimaal aan te passen wat betreft muggenwering etc (klamboe, horren en evt airco), verder gaan we er van uit dat je dan inmiddels goed ingevoerd bent in de medische situatie ter plekke en daardoor in staat bent bij vermoeden van een malaria aanval meteen passende hulp te regelen. Tsja…………. Dat is niets nieuws! We begrijpen echter dat men geen expliciet advies kan of wil geven en dat men zich beperkt tot een soort van algemene visie. Tussen de regels door is de boodschap echter duidelijk: We zijn bevestigd in ons voornemen en zullen dan ook m.i.v. ons derde jaar in Ghana gaan stoppen met de Lariam en zullen ook geen andere profylaxe meer nemen. In geval van malaria, weten we welke kuur/behandeling we moeten nemen. Malaria is hier goed te behandelen.

Niet alleen werd de GGD geconsulteerd, ook vroegen we een second opinion aan Scheidegger Venlo, waar we in februari 2005 onze laptop hebben gekocht. Dit i.v.m. onze voorbereiding op uitzending naar Ghana. Sinds augustus 2006 hebben wij ons prima kunnen redden met deze laptop. Het heeft naar volle tevredenheid gefunctioneerd. Nu echter begint 'het oudje' enkele mankementen te vertonen. Zo zijn de scharnieren van de bovenklep lam, maar gelukkig kan men deze vervangen. Ook de sluiting van het koffertje is te vervangen of om te ruilen. Tenslotte vertoont de accu kuren. We besloten de laptop te laten repareren en maakten een afspraak om tijdens onze verlofperiode Scheidegger met een laptop-bezoekje te vereren.

Toen we na een weekend op Kukuomarket arriveerden, moesten we constateren dat kinderen 'graffiti' hadden aangebracht op de muren. Aan de slag dus met water en zeep (zakje Omo).

Op 3 juni hebben we genoten van het weer! Het was slechts 32 graden en het was bewolkt. Af en toe een briesje wind. Heerlijk! Eindelijk even geen zon! Die 'koperen ploert' werkt namelijk erg afmattend.

3 juni was ook de dag waarop gestart werd met kiosk 11. Dit keer was Asia (weven) aan de beurt. Samen met haar eigen timmerman(nen) en met Steven gingen we weer naar Timbamarket om het hout te kopen; een dag later was het een kwestie van het bouwproces monitoren en weer een dag later werden haar spullen gekocht om de shop in te richten. We krijgen er handigheid in! Op de vierde dag werd kiosk nummer 11 vastgelegd op de gevoelige plaat. De hele community kwam weer kijken en natuurlijk wilde iedereen weer op de foto. Met de oom van Asia voerden we een leuk gesprek over cultuurverschillen. Voor hem was Nederland iets ongrijpbaars; iets van een andere planeet; iets waar je met open mond naar staat te kijken, maar wat je nooit zult kunnen 'pakken'………. Hij kon het niet bevatten dat wij geen 'chiefs' (stamhoofden) hadden, maar het toppunt was toch wel dat wij niet op houtskool kookten!!! Toen werd er een baby op schoot gezet bij Dees. De witte kleur deed het kleintje van schrik huilen. Men leek er behagen in te scheppen. Bizar gewoon! Toen waagde men een tweede poging en deze baby begon te stralen. Dit onder luid gejuich van de mensen in de community. Na verloop van tijd voelde ik (Dees) iets lopen ……juist ja……baby's moeten nou eenmaal plassen!

Paul vergezelde ons bij het kopen van de 'materials' voor de kiosk van Asia. De weefgetouwen inclusief sommige attributen worden door ons steeds bij hetzelfde bedrijf (ITTU) gekocht. Hoewel het handig is, dat we op deze lokatie veel weef-spullen kunnen kopen, is de organisatie zeer chaotisch: De linkerhand weet niet wat de rechterhand doet; gemaakte afspraken worden niet nagekomen; iedereen kijkt elkaar aan en durft vervolgens geen beslissing te nemen. Onze manier van denken en handelen is voor deze mensen niet bij te benen. Onze 'versnelling' is gewoon te hoog. Overigens dit is niet slechts aan de orde bij dit bedrijf; hier lopen we dagelijks tegen aan. Maar goed….ITTU dus……..waar het altijd wemelt van de muskieten! Aangezien weefmeisje Asia de laatste is die in het weaving-department is binnengekomen, moesten wij voor haar de complete weefuitrusting aanschaffen. (Loom-reed-bobbin winder-warping mill-spinner stands-shuttle). De andere 3 weefmeisjes hebben de meeste spullen uit de container op Kukuomarket gehaald. Voor wat betreft de loom (het eigenlijke weefgetouw) en de warping mill.werd ons verteld dat we terug moesten komen voor deze 2 zaken. Men had namelijk te kampen gehad met 'lights off'. In eerste instantie had men ons echter beloofd dat wij deze 2 attributen meteen zouden kunnen meenemen. Hoewel de spullen weliswaar eerder besteld waren door een overheidsinstelling, kregen we te horen dat de 'government' de order nog niet had opgehaald. Ze zouden ons dan ook voorrang geven. Bovendien wilde men onze NGO graag helpen. Echter, we hadden dikke pech. We hoorden nadien dat 5 minuten na ons vertrek de pick-up van de overheid was komen voorrijden en de spullen had meegenomen. Wij moesten dus weer enkele dagen wachten. Aangezien weefmeisje Asia slechts Dagbani spreekt, was het fijn dat Paul ook aanwezig was. Zo kon Asia dan bijvoorbeeld aan hem duidelijk maken dat de 'reed' niet van hout moest zijn, maar van ijzer. Dit moest weer op een andere plek gekocht worden, namelijk op het pastoraal centrum van de Nederlandse pater Balemans. Natuurlijk moesten er ook verschillende kleuren garen worden gekocht. Ook hier hebben we inmiddels een adresje voor gevonden. Alle weef-meiden hadden 50 GHc voor deze 'yarns' mogen besteden, dus ook Asia. Natuurlijk was het weer veel te weinig…………Toen ze haar keuze had gemaakt, kwamen we uit op 72 GHc. Tsja….en dan moet je zeggen dat ze een keuze moet maken. Het eindbedrag mag de 50 GHc nou eenmaal niet overschrijden. Als je daar namelijk aan begint, dan is het hek van de dam! Terug naar ITTU: Inmiddels kent men ons dus op deze plek. Dat was voor een bepaalde medewerker (Atti) dan ook reden om te vragen of Ben hem wilde helpen. Blijkbaar was deze Ghanees (woonachtig geweest in Nigeria) in staat om 9500 dollar 'op te hoesten'. Hij wilde namelijk gaan studeren in de agri- sector en wel in Nederland of Canada. Zijn voorkeur ging uit naar Nederland (Wageningen). Inmiddels was de afwijzing al in zijn bezit. De vraag was of Ben via de mail eens wilde doorvragen wat nu precies de reden van afwijzing was geweest. Ben is nooit te beroerd om te helpen en ging vervolgens aan de slag. Het bleek dat deze Atti al in 2005 en in 2006 toelating had gevraagd voor Urban Environmental Science met Food Technology als tweede keus. Dit jaar bleek hij om toelating te hebben gevraagd voor Food Technology en Food Quality Management. Buiten dat zijn vooropleiding ook geen goede aansluiting gaf én zijn gemiddelde cijfer te laag was, kon hij dus simpelweg niet toegelaten worden. Waarschijnlijk had hij deze reden ook al in 2004 en 2005 te horen gekregen, maar ja….toen deze Atti een witte zag die óók nog eens uit Nederland kwam, zag hij zijn kans schoon. Algemene toelatingseisen bestuderen of een website raadplegen, dat komt in het hoofd van deze gasten niet eens op! Voor Asia moesten we dus twee keer richting ITTU. De tweede keer haalden we de loom en de warping mill op en we regelden het vervoer naar haar community.

Uiteraard besteden we ook veel tijd aan het monitoren van de eigen shops van de meiden. Zeker in het begin laten we ons gezicht regelmatig zien. De kleine Azara 1 had na een ongeluk met haar fiets de deuren van haar kapperskiosk weer geopend. Toen we arriveerden stond ze met een serieuze snoet een klant te helpen. Haar shop ligt erg afgelegen. Als we aan komen rijden, zien we van verre al haar handdoeken-rekje buiten staan……een teken dat de tent operationeel is!!! Een andere keer lag ze op haar bankje in de shop te slapen. Het was die dag bewolkt en ze lag te bibberen van de kou. Een dag later bleek ze malaria te hebben. Weer een andere keer probeerden we met handen en voeten duidelijk te maken dat een familielid nou eindelijk eens een keer de kiosk op stenen moest zetten. In de community spreken namelijk de meeste mensen slechts Dagbani. Maar ook al kan ze geen Engels spreken, ze liet ons met een stralende snuit haar nieuwe aanwinst zien:…………Een wit gordijn dat als decoratie moet fungeren bij de ingang van de shop. Toen we haar echter vroegen hoe het was gesteld met de business, kon ze ons in het Engels duidelijk maken: 'Not fine'. Hairdressing-girl Adam Rafia was aan het werk. Zij was met de klant achter de kiosk gaan zitten (koeler). Toen we een paar dagen later arriveerden, was er niets meer over van die aktieve werkhouding en lag ze binnen in haar kiosk op de grond te slapen! Bij een volgend bezoekje troffen we Ruth aan. Zij was de rechterhand van de stagebegeleider madam Mariam, toen Adam Rafia daar nog stage liep. Deze Ruth had inmiddels ook haar eigen shop. Die dag echter had ze zich niet zo lekker gevoeld en had besloten om Adam Rafia dan maar te gaan helpen. O,o…..die houding naar werk is niet uit te leggen in Nederland! Bij Azara 3 was het een drukte van jewelste! Helaas niet met kappersklanten, maar met allemaal vriendinnetjes uit de community. Zij staat haar mannetje wel! Het is opmerkelijk om te zien welke belangrijke rol de hiërarchie hier in Ghana speelt. Tijdens de stageperiode en tijdens de periode op Kukuomarket, werd de kleine Azara door iedereen als sloofje gebruikt. Nu echter is zij zelf de 'boss' van haar shop en gebruikt zij anderen (jonger dan zijzelf) als sloofje. Rabbie (hairdressing) was nog in afwachting van 'locks' voor haar shop, maar is inmiddels ook gestart. Toen het een keer flink had geregend, had Rabbie (zoals zovelen) haar shop gesloten. Voor een wasbeurt voor Dees maakte ze echter graag de kiosk open, want……..washing levert 1 GHc op! Fozia (naaister) zat met een ernstig gezicht achter haar naaimachine, maar toen ze ons zag kwam ze bedelen om iets lekkers. Een tijdje later troffen we haar - al stof knippend - zittend op de grond aan. Of die ene keer toen de shop gesloten was……Reden: Pa had opdracht gegeven om zijn kleren te wassen!!! De shop van Salamatu (weefster) is nog steeds niet voorzien van sloten. Ze werkt dan ook nog thuis. Haar weefgetouw en alle andere attributen staan gewoon bij haar in de community. Maar gelukkig is ze wel begonnen met haar werk. Op het moment dat we haar bezochten, was ze niet aanwezig. Haar oom liet ons weten dat ze naar de stad was om een paar kleuren garen te ruilen. Deze oom is heel eigenaardig en geslepen. Iedere keer als we hem ontmoeten, laat hij ons weten dat hij de shop wil verplaatsen. Hij geeft de voorkeur aan een plaatsje dichter bij het hutje. Op deze manier zou hij Salamatu beter in de gaten kunnen houden. Wij zijn echter van mening dat de huidige lokatie van Salamatu aan de drukke Kumbungo road veel meer klanten zal opleveren. Toen we de oom vroegen wanneer hij het schilderwerk en de sloten voor de kiosk ging regelen, liet hij weten dat hij momenteel te veel 'problems' had. Hij moet dagelijks maar liefst 18 monden voeden. De kinderen van zijn overleden broers wonen namelijk ook allemaal bij hem. Salamatu vond het geweldig dat madam Dies opdracht gaf om voor haar een cloth te maken. De kleuren werden gekozen. Volgens Salamatu (de beste van de 4 weefsters) zou het 4 dagen duren voordat het klaar was. Hierna kunnen de sewing-meiden of supervisor Taiba er een jurk van maken. Akiti (hairdressing) is al sinds begin april aktief in haar shop. Zij zat als eerste in haar houten kiosk. Echter…….de klanten willen nog steeds maar niet komen……'No customers' luidt steevast het antwoord van Akiti. Toch heeft ze er vertrouwen in, want ze laat weten: 'It's slow, slow and small, small and nothing good comes easy!' Toen we haar een keer bezochten, liet ik (Dees) mijn haren wassen. Mijn geduld werd aardig op de proef gesteld, want zo bleek: 'Akiti is going to toilet'….Dit betekende dat ze naar de bush was om haar behoefte te doen. De wachttijd werd benut om te praten met de vader van Akiti. Een aardige man, die blij is dat we terugkeren naar Tamale na onze verlofperiode. Hij opperde het plan om een afscheidsfeestje te organiseren. Toen hij hoorde dat Dees malaria had, gaf hij allerlei adviezen: Geen koude dingen eten of drinken; wel bittere dingen eten. Zoals in elke community, wemelt het ook hier van het kleine grut. Een baby van enkele maanden oud had gepoept. Het jonge moedertje pakte een stukje hout en schraapte hiermee de meeste poep van billetjes en beentjes. Vervolgens verscheen het plastic koffie/theekannetje (dat de moslims altijd gebruiken om hun voeten te wassen alvorens zij gaan bidden) en kreeg het kleintje een plens water tegen het achterwerk aan. Klaar! Droogt vanzelf wel! Toen we bij Hawa en Hadidja arriveerden, troffen we beiden erg 'down' aan: Hawa 'was not feeling well' en Hadidja had een opdracht teruggekregen. De klant was namelijk niet tevreden over het geleverde werk. Ze mocht het werk (kledingsstuk weven voor een kind) dus herstellen en baalde hier enorm van! Suhayini liepen we telkens mis: 'She is going to the market'; 'She is going to the mosk to pray'; 'She is not in the shop due to the rain', maar.....de aanhouder wint! Suhayini krijgt al verscheidene opdrachten van klanten en heeft zelfs assistentie gekregen van een vriendin. In haar shop prijken dan ook 2 naaimachines. Trots liet ze ons 3 schooluniformen zien die ze had gemaakt. Suhayini steekt met kop en schouders absoluut boven alle andere meiden uit! Als we Asia bezoeken treffen we vaak haar vader of haar oom aan. Deze twee moslim-mannen hebben een baard en zijn gekleed in een lang wit gewaad. Het is niet toegestaan voor Dees als vrouw om beiden een hand te geven. Mijn gedachten gaan naar Nederland…….. Asia moesten we echt aansporen om te beginnen. Zij was thuis aan het werk (voorbereidend weefklusje), maar de shop was gesloten! Met een engelengeduld moeten we dan uitleggen dat het toch wel verstandiger zou zijn om de deuren van de kiosk in ieder geval te openen!!! En weer ontbrak er iets in de weefuitrusting: 6 kleine houten sticks. Maar gelukkig was Paul bereid om dit nog even te regelen.

De laatste 2 shops zullen voor de zusjes Rohana (weaving) en Feruza (sewing) zijn. De vader van deze 2 meiden is geslepen en niet te vertrouwen. Al een jaar wachten wij op de eigen bijdrage voor de fietsen (9 GHc per fiets; omgerekend 6 euro). Er werden telkens toezeggingen gedaan, maar uiteindelijk werd er niets betaald……Om moedeloos van te worden……… Dat belooft nog wat als de beide zusjes straks de lening in het kader van de microfinanciering zelf moeten gaan terugbetalen. Zo vader zo dochter(s)? We hopen van niet. Maar begin juni werd pa voor de zoveelste keer door Ben aangesproken op zijn (wanbetaling)gedrag. Tot onze grote verbazing sprong hij op de fiets en haalde thuis de centjes op.Waarom werd nu plotseling wel betaald? Vreesde hij dat wij anders niet eens zouden beginnen met de bouw van de kiosken? 2 x 9 GHc (zijnde de eigen bijdrage voor 2 fietsen), staat natuurlijk in geen verhouding tot de bijna 2 x 300 GHc die we betalen voor de houten kiosk. Het zal altijd wel een raadsel blijven……..

Bij ons om de hoek is een benzinestation. Op een zeker ogenblik wilde men Ben een T-shirt aanbieden. Uiteraard dacht Ben aan 'onze' meiden en liet dan ook weten dat hij graag 13 T-shirts wilde hebben! Maar het is not easy om deze shirts ook daadwerkelijk te verkrijgen. Regelmatig wordt door Ben bij de boys van het tankstation navraag gedaan. De antwoorden zijn nogal divers, maar zeker onbetrouwbaar: 'Morgen, overmorgen, einde van de week, de volgende week, eind volgende week of eind van de maand'. Een kwestie die nog vreemder wordt als je ziet dat er al bijna 3 maanden geen benzine meer wordt verkocht. Desgevraagd verklaren de boys met een lachend gezicht: 'Don't worry, it will come', zowel de benzine als de T-shirts!!! Die Ghanezen zijn echt eeuwige optimisten….en voilà…..bij het passeren van het tankstation werd er driftig gewenkt en Ben moest stoppen. Met een grijns van oor tot oor liet de pompbediende weten: 'Mister Ben, I have fuel again and the shirts will come very soon!'

De dames van sewing en hairdressing werken graag met posters waarop voorbeelden zijn afgebeeld van respectievelijk kledingstukken en kapsels. Dit is blijkbaar gemakkelijk voor de klant. Gewoon een kwestie van aanwijzen: 'Zó wil ik het hebben'.Vroeger werden deze posters (calendars) op vaste plekken in de stad verkocht. Thans kun je deze alleen maar bemachtigen via de ambulante handel. Ondanks een grote gezamelijke zoekaktie van ons met hulp van Taiba (supervisor Kukuomarket en Feruza (sewing) leverde een en ander geen resultaat op. Nog leuk om te melden dat ook de drie jarige Hamdja (zusje van Feruza) van de partij was. Deze kleine meid wijkt geen moment van Dees zijde…….. Een witte met een zwart kind………. Je blijft dan wel een 'eye catcher' in de stad. Voor onze meiden was het natuurlijk wel een teleurstelling dat ze geen posters kregen. Als er iets te halen valt, zijn de NFD-meiden er als de kippen bij. Inmiddels was duidelijk geworden dat Ben en Dees er niet in waren geslaagd om deze posters te kopen. De meiden worden dan erg inventief en bedenken van alles: 'You give us the money and then we will try'……Nee dus……Of……….'My sister knows where to buy the calendars'.........Wij besloten het hele hoofdstuk te cancelen: Er moeten nog 2 shops gebouwd worden en we hebben hiervoor het resterende sponsorgeld uit Nederland hard nodig! Dus lieten we de dames weten: 'Sorry, but the money is finished!'

Boss Hawa blijft de gemoederen ook bezig houden. In alle vroegte werden we gebeld. Of we even de sewing machines van Kukuomarket wilden afleveren op de hoofdlokatie. Nee, Hawa…… De bestemming van Kukuomarket (trainingscentrum) moet via een MOU duidelijk op papier worden gezet. We wachten al bijna een jaar op deze MOU. We kunnen en willen de sewing machines dus niet naar de hoofdlokatie brengen, omdat ze in onze optiek nodig zijn voor Kukuomarket. Hawa werd aangespoord om druk uit te oefenen op de Ghanese staf die de MOU moet aanleveren.

Kleine Hawa (sewing) heeft op krediet voor 5 GHc (ongeveer 3, 5 euro) spullen gekocht bij Taiba (supervisor sewing). Vanwege klantenbinding is het vaak gebruikelijk hier in Ghana dat op de pof gekocht kan worden. Persoonlijk houden we hier niet van. Hawa schuift de betaling steeds voor zich uit. Keer op keer worden gedane beloften niet nagekomen. Op een gegeven moment is de maat vol. Samen met Taiba togen we dan ook naar de community van Hawa. Er ontspon zich een pittige familie-discussie. Ook Ben deed een duit in het zakje. Richting pa ventileerde Ben dat het toch uiteindelijk zijn dochter was die schulden maakte. Reactie pa: 'So what my daughter...it doesn't matter'. Achteraf bleek dat pa niet op de hoogte was van de capriolen van dochter-lief. 'Over 3 dagen vindt de betaling plaats', aldus pa. Het vriendelijke doch dringende verzoek van Ben om meteen te betalen werd met een sneer richting Ben afgedaan…….. die witte moest maar wat meer geduld hebben. Schulden bleven hier in Ghana soms jaren uitstaan, aldus pa. Ik (Dees) probeerde de vader duidelijk te maken dat we dit niet voor onszelf deden, maar voor Taiba. Deze Taiba is natuurlijk ook 'suffering'………….. En…………nog steeds heeft Taiba haar geld niet teruggekregen. Taiba doet het af met: 'Het wordt wel verrekend op de dag des oordeels!!!!!!!!!' Een 10 tal dagen nadien bezochten we wederom de community van de familie. Wat bleek?……Hadidja (de zus van Hawa, eveneens een NFD-girl, net een kiosk) was verdwenen………………………!!! Pa vertelde dat zijn dochter ruim anderhalve week geleden in de vroege ochtend er op uit was gestuurd voor een boodschap en nadien in de late avonduren pas was teruggekeerd op de compound. De dag nadien zou Hadidja de bewuste 5 GHc (de nog openstaande schuld van Hawa) naar Taiba gaan brengen op Kukuomarket. Zij is daar echter nooit gearriveerd. Hadidja was vertrokken en is niet meer naar huis teruggekeerd. Overigens: Hadidja knijpt 'm er regelmatig tussenuit, maar dan is de periode van weglopen slechts enkele dagen. Ons werd nu echter duidelijk dat zij inmiddels al een tiental dagen gewoon spoorloos was…..En niemand die er koud of warm van wordt…………..Onvoorstelbaar! 'Oh, she will come back!', is een reactie die je veel hoort. Maar uh…..had diezelfde pa niet recentelijk geventileerd: 'So what my daughter, it doesn't matter'........Nu vertelde de man dat hij helemaal niet de vader was van Hadidja, noch van Hawa. Hij was van mening dat Hadidja de 5 GHc had gebruikt voor de busrit van Tamale naar Yendi (1 uur rijden). In Yendi zou namelijk de echte vader wonen. Krijg nou wat……! En daar moet je dan na 2 jaar achter komen!

We buigen ons over de centjes en moeten constateren dat er eigenlijk geen geld meer is voor de laatste kiosk. Oorzaak is gelegen in het feit dat het 'weef department' nóg duurder bleek te zijn dan we hadden verwacht. Steeds bleken er meer attributen nodig te zijn. We zoeken dus naar een creatieve oplossing! Gelukkig was NorGhaVo Nederland bereid om de kosten voor de laatste kiosk voor hun rekening te nemen, want om dat nou weer uit eigen zak te betalen…..dat gaat toch wel erg ver!

De meiden die al een shop hebben, werken allemaal in de kiosk, behalve Salamatu. Zij werkt thuis en haar kiosk ligt leeg. Dit is natuurlijk te zot voor woorden! Iedere dag passeren we de lokatie en moeten constateren dat Salamatu nog steeds niet operationeel is in de shop. Reden: Men heeft geen geld om sloten te kopen. Talloze keren hebben we de oom van Salamatu erop gewezen dat hij de kiosk op stenen (blocks) moet plaatsen. Dit om vroegtijdige verrotting van hout te voorkomen. Dit is nóg belangrijker dan de kiosk te schilderen. Hoewel dit laatste natuurlijk ook aan te bevelen is (protection), kunnen we begrijpen dat men hier vooralsnog geen geld voor heeft. Maar een kiosk op 4 stenen zetten is toch niet te veel gevraagd lijkt ons. Echter………..het is tegen dovemansoren gezegd. Deze oom is aboluut 'not serious'. En toen was voor Ben de maat vol………Wij zitten te struggelen om de laatste kiosk financieel te realiseren en deze 'lapzwans-oom' laat een kiosk gewoon ongebruikt staan. Ben besloot dan ook om de oom hiermee te confronteren en stelde voor de kiosk weg te slepen, richting meisje nummer 13, namelijk Feruza. Oom-lief ontplofte bijna en liet weten: 'I go to my room now'. Een tijdje later kwam hij toch weer tevoorschijn en beloofde de kiosk zo snel mogelijk operationeel te maken. Maar…….eerst zien en dan geloven!

Deze kiosk blijft de gemoederen toch danig bezig houden. Op een gegeven moment bleek dat de landlord hetzelfde stukje grond had toegewezen aan twee verschillende personen. En juist ja…..één van deze twee was onze Salamatu! Onze houten kiosk was klaar en stond op de juiste plek. Echter……persoon nummer twee was ook de mening toegedaan dat de bewuste lokatie hem/haar toebehoorde en men begon dan ook met het bouwen van een shop. De eerste cementen 'blocks' werden geplaatst. Toen de oom van Salamatu dit zag, werd hij furieus. Deze nogal driftige oom bleek het nodig te vinden om eigenhandig de blocks (stenen) van het bouwwerkje gedeeltelijk te vernielen. Het optrekje was nog slechts twee blocks hoog of oom-lief werd al meteen de volgende ochtend ter verantwoording geroepen bij de chief (stamhoofd) en laatstgenoemde deed onmiddellijk de volgende uitspraak: De kiosk van Salamatu moest enkele meters verderop geplaatst worden richting het huis van de oom. En bovendien moest de oom de andere partij betalen voor de geleden schade. Concreet: Hij moest 2 zakken cement vergoeden (ongeveer 14 Euro); een behoorlijk bedrag voor Ghanese begrippen. Snelrecht; lik op stuk beleid en verder geen bezwaar/beroepsmogelijkheden. Zo werkt dat hier in Ghana. In feite heeft de oom in kwestie eigen rechter gespeeld door het bouwsel gedeeltelijk te vernielen. De mogelijkheid bestaat nu dat de andere partij ook eigen rechter gaat spelen en eveneens onze kiosk zal vernielen.Wordt vervolgd? Hopelijk niet!!! Paul had in ieder geval de oom al op het hart gedrukt dat hij een brief moest schrijven naar NFD als er sprake zou zijn van vernieling. Maar ach……dat is ook een lachertje…..bijna niemand kan fatsoenlijk schrijven. Afspraken met een landlord worden niet op papier gezet, doch slechts mondeling overeengekomen. Ter afsluiting van de hele affaire: Ben kon zich nog herinneren dat hij juist bij deze situatie destijds had gevraagd of de landlord niets op papier moest zetten. Er werd hartelijk om gelachen: 'Mr Ben, this is Ghana, please no paperwork'………….

Al ruim 2 maanden vergezelt Steven ons bij het kopen van hout voor de eigen shops. Tot nu toe was er steeds geen tijd geweest om hem het eindresultaat te laten zien. Op een zeker moment besloten we dan ook om eens samen een 'rondje kiosken' te gaan doen. Steven was -net als wij - trots op het resultaat! Aangezien Steven met 'timmermans-ogen'kijkt, deden we daar nog ons voordeel mee. Hij kon de meiden zo links en rechts nog een tip geven; adviseren e.d.

Zoals wellicht bekend hebben wij een hechte band met Taiba (supervisor Kukuomarket). Zij vindt het vreselijk dat wij 6 weken naar Nederland gaan. Sinds vorig jaar november is zij op Kukuomarket en hebben we haar dagelijks gezien en gesproken. Nu echter met nog maar 2 maanden te gaan, hebben wij het erg druk om NFD goed af te ronden en ons te prepareren op ons verlof en onze verdere plannen voor de toekomst. We lieten haar dan ook weten dat we niet meer dagelijks naar Kukuomarket konden komen. De tijd ontbreekt gewoon! Toen we haar een keer opbelden, liet ze weten: 'I miss you'. Ze had ons toen 2 dagen niet gezien! Ongelofelijk! Gelukkig heeft Taiba een goed contact met een Ghanese naaister die ook op Kukuomarket werkt. Deze vrouw, Amama genaamd, (die ons ook goed kent) zal ongetwijfeld voor wat gezelschap gaan zorgen. Haar ongeveer 3-jarig dochtertje Mariam hoeft dan in ieder geval niet meer bang te zijn, want die 2 blanken waren toch wel erg wit voor de kleine meid! De moeder liet weten dat de peuter tegen elke blanke roept: 'Ben and Dees'.

Aangezien er een bevestigingspunt van de radiateur was afgebroken, gingen we met de auto richting 'fitter'. Voor mister Babs een fluitje van een (cedi) cent!

Suzy (de vrouw van onze huisbaas Jacco) had zich behoorlijk bezeerd. Hetzelfde gold voor Job. Suzy had een snee in haar been en Job had zich verbrand aan de knalpijp van de motorbike. In zo'n geval komt de familie altijd naar ons toe voor pleisters, verband e.d. Reactie Job: 'I don't go to the doctor; I prefer to go to auntie Dies'.

We zijn beiden erg moe…..het zijn met recht de laatste loodjes………….Als je helemaal doodop thuis arriveert en rustig achter je laptop wil werken, wordt er alweer aan de deur geroepen: 'Mister Ben; madam Dies'………Ja, het is niet verkeerd dat we gaan verhuizen na onze verlofperiode………Een 'sharing compound' is leuk, maar je hebt weinig rust. Soms kan het ook allemaal te vertrouwd worden. In dit geval was het een kereltje uit de buurt, die kwam vragen of we richting zijn 'area' gingen. Hij kwam dus eigenlijk vragen om een lift naar de community. 'Sorry………..we are too tired and we are too busy'! Dit ventje is erg ondernemend en probeert ons altijd wel te 'strikken'. Maar toen we hem een keer op het kantoor van NorGhaVo aantroffen, keken we toch wel vreemd op. Zijn reactie: 'I saw your car, so I knew that you were here'!

Als Nederland moet voetballen tijdens de EK, verzamelen zich sommige Nederlanders hier bij een hotel in de stad om de wedstrijd te bekijken. Echter……wij niet. Wij zijn 's avonds totaal uitgeblust! Op NorGhaVo-office hing de rood-wit-blauwe driekleur en zelfs een oranje vlag ontbrak niet!

Aangezien wij zó in beslag werden genomen door de bouw van 13 shops, was er al een tijdje geen contact meer geweest met Ishmel, de microfinancierings-deskundige. En deze Ishmel hebben we binnenkort nodig als we de terugbetalingen van de leningen gaan doorspreken. Komt er een groepsverantwoordelijkheid? Wat zijn eventuele sancties bij niet terugbetalen? Wordt het een renteloze lening? We belden Ishmel dan ook op en lieten hem weten dat hij volgende maand weer onze aandacht krijgt. Dan zullen we ook alles op papier gaan zetten.

En dan de studie van Paul. Het leven in Ghana is steeds weer vol verrassingen. Paul heeft te kennen gegeven dat hij een andere studie wil gaan volgen bij een ander instituut. Het is inmiddels de derde variant en de tweede wijziging. Paul heeft uiteraard de vrijheid zijn studiekeuze zelf te bepalen, alsmede het opleidingsinstituut. Wij van onze kant voelen ons wel verantwoordelijk om de sponsors van Paul van deze wijziging in kennis te stellen. Begin juni 2008 heeft teacher Paul te kennen gegeven dat hij per september a.s wil starten met distance learning aan de Paris Graduate School of Management. Dit opleidingsinstituut is gelieerd aan de Universiteit van Ghana in Accra en heeft een dependance in Tamale. De aanvankelijke distance learning in Cape Coast is dus nu definitief van de baan. Een vriend van Paul had hem recentelijk gewezen op deze nieuwe mogelijkheid. In augustus/september 2008 hoopt Paul te starten met de Postgraduate Diploma Programmes in Management Practice. Deze opleiding bestaat uit de volgende gedeelten: 1e Organisational Development & Change Management 2e Strategic Management 3e Managerial Economics 4e Operations Management. De duur van deze opleiding bedraagt 9 maanden en per 3 maanden is hij een bedrag verschuldigd van 400,- Euro. Totaal bedragen de cursuskosten dus 1200,-- Euro. Paul moet de toelatingsprocedure nog doorlopen; begin juni 2008 is hij gestart met het invullen van de benodigde papieren. Hij voldoet echter aan alle voorwaarden en is er van overtuigd dat hij per september a.s kan starten. Duidelijk geeft hij te kennen dat deze opleiding beter aansluit bij zijn vooropleiding. Dat wil zeggen: Gelet op zijn niveau is het niet nodig om helemaal vooraan te beginnen. Hij heeft de mogelijkheid om een verkort traject af te leggen. De duur van de opleiding is slechts 9 maanden en Paul zal dus sneller een eindresultaat behalen; de opleiding in Cape Coast duurde 3 jaar. Dit traject is dus meer op maat. Paul blijft enthousiast en gemotiveerd. Per juni 2008 was er een bedrag bijeengebracht van 975 Euro. Vermeerderd met de bijdrage van Hawa van (omgerekend) 75 Euro kan Paul dus per juni 2008 beschikken over 1050,-- Euro. Per saldo is er per juni 2008 derhalve nog nodig: 150 Euro (1200,-- Euro minus de beschikbare 1050,-- Euro). Om zich naar een sponsor toe te verantwoorden voor de studie-switch, liet Paul het volgende weten: The reason that I change is that at the Senior Secondary School level we have teachers who teach management-studies. So management-studies are also taught at teacher training college, polytechnics, nursing training colleges and universities and it is my ambition that in future I become a teacher in management-studies teaching in one of these institutions. I have experience in management studies when I was in the teacher training college and then at the polytechnical level I was also taught management-studies, but I was only specialised in statistics. With my methodology in teaching once I am a professional teacher, if I have a certificate in management studies I can apply to teach management-studies at a higher level. Statistic materials are very important for me, because if I complete my degree in management I will further my masters programme in statistics. I am engaged in voluntary work in helping streetgirls together with Ben and Dees and I have a focus of helping more of my own people in future. I started already with my people at the village, because I easily mobilize them and educate them on important issues in the community. (The foundation level/the grassroot level). When I become a member of the policy making bodies (politics), I can help my people better. For instance the current President of the Repulic of Ghana was once a small teacher!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Op 10 juni werd gestart met kiosk 12. Rohana (weefster) was aan de beurt. Niet alleen Rohana en haar timmerman en Steven waren van de partij, ook het kleine zusje van Rohana (Hamdja) sprong meteen de auto in op het moment dat ze ons zag. Deze kleine meid geniet van een autotochtje! Toen wood en zinc werden gekocht op Timbamarket, werd duidelijk dat de prijzen wederom gestegen waren. Betaalden we voorheen 297 GHc, nu moest 305 GHc neergelegd worden. Uiteraard gingen we ook weer de community in om het bouwproces te monitoren en kochten we de ontbrekende weef-materialen. Voor Rohana betekende dit dat we bij ITTU slechts een warping mill, 4 spinnerstands en een shuttle moesten kopen. De rest kon uit de container op Kukuomarket gehaald worden. En natuurlijk werden er in town ook nog yarns gekocht (verschillende kleuren garen). En kleine Hamdja vergezelde ons steeds maar weer……….Toen het eindresultaat van kiosk 12 op de gevoelige plaat werd vastgelegd, week het kleine zusje Hamdja geen moment van Dees zijde. De moeder liet weten: 'Take her to your home country!' Toen ik (Dees) liet weten dat de moeder haar vreselijk zou gaan missen, werd er hartelijk gelachen. De strekking was: 'Neem mee, neem mee, wij hebben er nog genoeg'!!! Op het moment dat we vertrokken en de auto instapten, wilde de kleine meid maar één ding en dat was……meegaan! Toen duidelijk werd dat dit niet zou gaan gebeuren, zette ze een keel op van jewelste! Zijn sommige kleintjes gewoon bang van onze witte huid, deze Hamdja vormt hierop duidelijk dus de uitzondering! Aangezien deze kleine meid ook wel eens meekwam met haar grote zussen Rohana en Feruza (toen beiden nog op Kukuomarket zaten), kennen alle ander NFD-girls Hamdja ook. Het is dan ook wel voorgekomen dat de peuter ons vergezelt als we de meiden in de shop bezoeken.

Dees heeft hoofdpijn, hoofdpijn en nog eens hoofdpijn. Ben heeft nog steeds gezwollen voeten en is doodmoe. We lieten beiden prikken op malaria. Ben had geluk; Dees had pech. Binnen 2 maanden (25 april / 10 juni) heb ik (Dees) voor de tweede keer malaria en weer is hoofdpijn eigenlijk de enige klacht. Een kuurtje voor 3 dagen bood uitkomst. (Coartem). Toen we de privékliniek Kabsad Scientific Hospital bezochten voor de gezwollen voeten van Ben, werd dokter Kabir bijgestaan door een 4e jaars studente geneeskunde uit Nederland. Heel bijzonder!

Thuis werd gewerkt aan de 3-maandelijkse evaluatie (de laatste) en er werd een begin gemaakt met het 'op papier zetten' van de terugbetalingen als het gaat om de leningen van de meiden.

We krijgen de indruk dat het gezin van onze huisbaas Jacco financiële problemen heeft. Toen Job onze waterrekening kwam brengen, zwaaide hij net iets te opzichtig met de waterrekening van hun huis (gezin van huisbaas Jacco). Job was iets te loslippig en deelde mee dat de 'family' een waarschuwing had gekregen van de water-company. Al sinds geruime tijd was er niet meer betaald voor water en de rekening was dan ook opgelopen tot 170 GHc. Voor Ghanese begrippen een gigantisch bedrag! Als er niet spoedig betaald zou worden, zou de kraan werkelijk dicht gaan!

Ghana is grappig………….. In het internetcafé was Ben verwikkeld in een discussie. De naam mister Ben viel regelmatig. Toen een klant (die op dat moment binnenkwam), de naam Ben hoorde vallen, stelde hij zich stralend voor aan Ben, met de woorden: 'My name is also Ben'. Een andere situatie in het internetcafé: De server ging down. Toen Ben vroeg naar de reden, luidde het antwoord: 'Mister Ben, the server is down, because it is raining!' Wederom in het internetcafé krijgt Ben ongevraagd een artikel in z'n hand geduwd met de woorden: 'Read this mister Ben, a sad story with a happy end'. Een staflid van GIGDEV (een projekt dat vergelijkbaar is met NFD), ontmoette Ben in de stad. Zij is erg gecharmeerd van onze auto en liet dan ook weten: 'Mister Ben I want to buy your car'. Ondanks het feit dat Ben liet weten dat hij de auto nu niet verkocht, gaf ze niet op. 'Tell me the price, so that I can start saving the money!' Zoals bekend is het verkeer hier levensgevaarlijk: Men rijdt als idioten en niemand houdt zich aan de regels. Bovendien heeft de helft van de automobilisten geen rijbewijs en/of rijdt onverzekerd rond. Het is dus één grote chaos! Toen Ben een bezoekje bracht aan automonteur Babs, ventileerde Ben het volgende: 'Als ik hier de auto instap, moet ik dan de veiligheidsgordel om doen of moet ik bidden tot Allah?' Het laconieke antwoord van Babs luidde: 'Oh mister Ben, please do both!!!' In de supermarkt lag een baby op de toonbank. Toen er werd afgerekend, kregen we te horen: 'You can take her for free!' Toen we in de communities vertelden dat we een weekje niet in Tamale zouden zijn, vanwege ons bezoek aan Togo, kregen we grappige reacties: 'I follow you to that place'; 'You give me a present?' 'I want biscuits' etc. etc…………

Op 11 juni is Hawa weer eens richting Accra vertrokken om verder te gaan met de realisatie van haar nieuwe kantoor aldaar. Luchtkastelen?

Regelmatig is er geen water. Dat betekent dat je de spoeling van het toilet niet kunt gebruiken. Overal zie je dan ook dat de deksel van de spoelbak is verwijderd cq los ligt, zodat je handmatig met een emmer water de spoelbak kunt bijvullen. Zelfs 'toiletteren' gaat dus met 'sufferen' gepaard!

Op zaterdag 14 juni gingen we naar het oude voetbalstadion in Tamale om daar te kijken naar indoor games en een sportwedstrijd bij te wonen tussen blinden en niet-blinden. Dit was georganiseerd door Jasper, één van de NorGhaVo-vrijwilligers. De blinde voetballers konden deelnemen aan het spel, omdat er een belletje in de voetbal was geplaatst en op deze manier konden zij dus spelen op gehoor.

En toen zagen we een kale Batischu………Batischu de 'maid' op onze compound (in onze ogen het sloofje) was helemaal kaal geschoren. Het was werkelijk geen gezicht!

Het dochtertje van Taiba (Nana) zit sinds een paar maanden op de crèche (of wat daar voor door mag gaan). Taiba had voor de klas van Nana alle schooluniformen gemaakt. Aangezien de direktrice van de school deze erg mooi vond, kreeg Taiba de opdracht om nog meer uniformen te maken: 40 stuks en graag binnen een week klaar! Toen de corpulente direktrice dit verzoek bij Taiba deponeerde, waren wij toevallig ook op Kukuomarket. We kregen dan ook meteen de uitnodiging om haar school te komen bezoeken. Dit laatste moesten we echter nog even uitstellen. Zowel Taiba als Nana werden ziek. Voor Taiba werd het allemaal een beetje te veel: Moeder en dochter ziek; de tijdsdruk waaronder 40 uniformen gemaakt moesten worden; haar echtgenoot die voor zijn werk een week in Burkina Faso moest zijn en Taiba zwanger van haar tweede kindje. Maar Taiba zou Taiba niet zijn of ze zette er de schouders onder…………..Ze regelde 'some professional sewing-friends', die bereid waren haar te helpen. Het was dan ook een gezellige boel in onze sewing-container. Taiba knipte de uniformen en de anderen kropen achter de naaimachine. De 40 uniformen zijn bestemd voor een meisjesschool: 40 gele blousjes en 40 groene rokjes in 3 verschillende maten. Wij kregen van Taiba het afval-materiaal, allemaal kleine lapjes, die we aan een projekt gaan geven van blinde bedelaars. Zij maken hiervan hele kleurrijke deurmatten en verkopen deze vervolgens in de stad. Zoals gemeld is de echtgenoot van Taiba een weekje voor zijn werk in Burkina Faso. Hij is leerkracht en moet ter plekke HIV/Aids-voorlichting geven en sport promoten. Blijkbaar was het programma veelomvattend, want hij moest er nog enkele dagen aan vastknopen. Taiba had geen geld om te bellen (geen units) en bovendien wist ze de landcode van Burkina niet. Wij zochten voor haar het landnummer op (226) en gaven ons mobieltje. Taiba was dolgelukkig. Jammer genoeg was haar man niet aanwezig, maar de boodschap zou worden doorgegeven. Hij wist dan in ieder geval dat Taiba contact had gezocht.

Tijdens één van onze visits op Kukuomarket kregen we bezoek van een passant. Deze Ghanese man had maar liefst 27 jaar in Nederland gewoond. Hij bleek nu te wonen in Accra en verbleef enkele dagen in een guesthouse vlakbij onze containers. Het mooie NFD trainingscentrum was hem niet ontgaan, zodat hij belangstellend vroeg naar het doel en de werkwijze van ons project. Taiba, onze supervisor, was ook aanwezig en de man in kwestie was in de veronderstelling dat Taiba een van onze NFD-girls was. Zeer hautain en met de nodige arrogantie vroeg hij of het kleine meisje (lees Taiba) ook de Engelse taal beheerste. Wij van onze kant maakten meteen duidelijk dat Taiba onze supervisor was. Op het moment dat de polygamie van de moslim-mannen ter sprake kwam, lanceerde Taiba een duidelijke visie onderbouwd met religieuze motieven. Verbaal stak Taiba met kop en schouder boven de man uit. Mooi om te zien, maar ook interessant om te beluisteren……….De man in kwestie kreeg de wind behoorlijk van voren en besloot dan ook zijn biezen te nemen. Dit voorval had hij niet verwacht in Tamale…..De mensen uit het zuiden van Ghana (lees Accra) hebben vaak geen hoge pet op van de Northern Region. Deze man had zijn lesje met dank aan Taiba wel geleerd…….

Op 17 juni begonnen we aan kiosk nummer 13. Yes! Eindelijk…………de laatste!!! Nog voordat Feruza (sewing) en haar timmerman in de auto zaten, had kleine zusje Hamdja al een plaatsje veroverd in de auto. Toen we Steven ophaalden op zijn school en naar Timbamarket reden om het hout te kopen, begon het plotseling heel erg hard te regenen. Het kwam met bakken de lucht uit! Gelukkig was het maar van korte duur. In die week gingen we voor de laatste keer het bouwproces monitoren en kochten we haar materialen om de shop in te richten: Haar naaimachine en andere sewing spullen. Kleine Hamdja was weer onafscheidelijk. In het garen-en band winkeltje kregen we een compliment van de verkoopster. De strekking was: 'Jullie hebben meer voor deze kinderen gedaan dan de eigen ouders ooit zouden hebben kunnen doen!' Feruza heeft het geluk dat haar oudere zus Ayisha al 4 jaar haar eigen sewing-business runt in een shop die op het zelfde terrein staat als de shop van Feruza zelf. Ook de shop van zus Rohana (weven) staat in die community. En iedere kiosk staat vlakbij het huisje waar de hele familie woont. Deze oudere zus Ayisha (moeder van een baby-tweeling) kan Feruza dan ook nog een beetje coachen. Zoals gemeld heeft Ayisha al 4 jaar haar eigen shop en de afgelopen 3 jaar heeft ze enkele stagiaires gehad. Deze leerlingen hebben hun stageperiode dus afgerond en dat betekent dat een graduation in aantocht is. Wij werden dan ook uitgenodigd om 22 juni op te draven. Wij zijn dan echter verhinderd, i.v.m. ons vertrek naar Togo. Bovendien komen alle graduations ons bijna de neus uit! Iedere keer dezelfde show……………………………. Hoe dan ook: Op 20 juni werd shop nummer 13 gefotografeerd en konden we dit 'kiosk-boek' sluiten. We hadden ons doel gerealiseerd!

Steven (broer van onze huisbaas, leerkracht, timmerman die betrokken was bij het monitoren van de houten shops), vond het leuk om de laatste kiosken te gaan bekijken. Samen gingen we dan ook op pad. Kleine Hamdja was uiteraard weer van de partij. Steven liet ons weten dat hij met ingang van 16 augustus gaat studeren in Kumasi voor een periode van 4 jaar. Hij zal dan ook gaan wonen in Kumasi en slechts in schoolvakanties nog in Tamale zijn. We hebben dus geboft dat Steven ons nog heeft kunnen helpen met het realiseren van de shops voor de meiden. Tijdens onze kiosk-tour vroeg hij opeens of we wilden stoppen……just to greet his sister. Bij enig doorvragen bleek dat het z'n nichtje was. Ook wij werden voorgesteld en het welkom was weer echt op z'n Ghanees: Warm en hartelijk…………..'You are most welcome!!!'

Stroomuitval…….Een vrachtwagen met een te hoge lading had één van de elektriciteitskabels geraakt. Gevolg: Lights off. Wachten….wachten….wachten…..maar geen stroom. Dan maar de VRA (elektriciteitsmaatschappij) raadplegen. Reactie: 'They are working on it; the light will come back'. Oké, maar wanneer dan? Tsja……..'only God knows!' Dat ging ons allemaal te lang duren. Het werk stapelde zich op. Het internetcafé waar wij altijd naar toe gaan, beschikt over een ruimte die nog niet operationeel is. Wij vroegen dan ook of we daar rustig mochten werken. En ja hoor………..dat was geen enkel probleem. Als trouwe bezoeker heeft Ben een streepje voor! Wij konden in ieder geval rustig werken, totdat…………..ook dáár de stroom uitviel! Gelukkig bracht een generator uitkomst. Ja, het gaat allemaal moeizaam hier!

Voor Saskia en Tim (NorGhaVo-vrijwilligers) is hun Ghana-periode weer voorbij. Saskia heeft 4 maanden op het project van onze huisbaas Jacco gewerkt en Tim heeft 3 maanden op onze compound gewoond. Nog net op de valreep lieten we Tim het trainingscentrum op Kukuomarket zien.

Het is een drukke periode. Juni stond in het teken van het afronden van de bouw van de shops; in juli zullen we ons moeten gaan storten op de microfinanciering. Ook staat Togo nog op de rol (eind juni). Verder zijn we in afwachting van de werkvergunning en van de MOU. Tussen de bedrijven door wordt er gewerkt aan een presentatie cd-rom van ons tweede jaar in Ghana. En niet te vergeten moeten we ons gaan voorbereiden op onze verlofperiode in Nederland (4 weken zijn geregeld, nu de laatste 2 weken nog); zijn we bezig om een andere huurder te vinden voor ons huis in Venlo (is inmiddels gelukt) en zijn we doende met een ander huis en een andere job in Tamale. En dat allemaal vóór half augustus. De kunst is om rustig te blijven…………

Maar eerst gaan we naar Togo en willen daar de hoofdstad Lomé bezoeken. (22 t/m. 28 juni). Voor landeninfo.over Togo verwijzen we naar onze website onder: 'Meer Afrika'. We reizen per bus via zuid-Ghana, waar we eerst in Accra een bezoekje zullen brengen aan de Immigratiedienst. We moeten daar namelijk onze paspoorten ophalen, die hopelijk zijn voorzien van onze werkvergunning/verblijfsvergunning. Reizen per bus vanuit Tamale……………… De STC is niet betrouwbaar (vertrektijden kloppen vaak niet; hoewel de uitvoering best luxe is, vertoont de bus geregeld mankementen). Imperial is goed als je rechtstreeks van Tamale naar Accra gaat. Als je echter halverwege in Kumasi wil stoppen, dan betaal je wel de hele rit tot Accra. Metro Mass is sober, maar vertrekt wel op tijd. O & A Travel reist alleen 's avonds/'s nachts. Gingen we voorheen altijd met de STC-bus, nu werd besloten om met Metro Mass te reizen. Dan nu echter de praktijk. Eénmaal terug van onze reis moesten we constateren dat we zowel met Metro Mass als met de STC als ook met de trotro hadden gereisd en zelfs met een 'van' en met O & A Travel. Zoals bekend was het doel van de reis tweeledig: Naar de Immigratiedienst in Accra voor onze werkvergunning/verblijfsvergunning en naar Togo, waar de hoofdstad Lomé op de rol stond. Op de Immigratiedienst in Accra wachtte ons een vervelende verrassing: In eerste instantie kon men onze paspoorten niet vinden. De mensen van de front desk verwezen ons naar de eerste verdieping, waar de West-Europese afdeling zat. Nonchalant werden ons allerlei paspoorten getoond: 'Is that you?' No? De setting was vreselijk! Iedereen lag onderuit gezakt achter zijn of haar bureau, onderwijl uitgebreid de krant lezend. Je moest je inhouden om die lui niet achter hun bureau vandaan te trekken! Gelukkig kwam er versterking in de persoon van een zekere Joshua en dit resulteerde in het feit dat de paspoorten op een gegeven moment weer boven water kwamen. Dat was een opluchting! Maar uh…..ze zijn nog steeds niet voorzien van een werkvergunning/verblijfsvergunning. We zagen dat er een briefje op het dossier was bevestigd met daarop de vermelding dat de papieren nog niet compleet waren. Krijg nou wat!!! Zowel de Immigratiedienst in Tamale als ook de Immigratiedienst in Accra (front desk) hadden ons laten weten dat alle documenten in orde waren. Op deze West-Europese afdeling echter liet men ons weten dat men nog 3 extra documenten wilde hebben van NorGhaVo Ghana, te weten: A certificate to commence business; a certificate of Incorporation en Regulations of a Company limited by Guarantee. We belden dan ook Musah van NorGhaVo Ghana en vroegen hem de gevraagde documenten met spoed te scannen en als attachment per e-mail te verzenden (fax op de Immigratiedienst was namelijk stuk). In een internetcafé werden de documenten uitgeprint en daarna konden wij alles overhandigen op de Immigratiedienst. Toen vond men dat het politierapport uit Nederland vertaald moest worden in het Engels. Dees herinnerde zich plotseling dat aan de onderzijde van dit rapport een beknopte samenvatting in het Engels staat vermeld. Toen men 'good conduct' zag staan was het oké. Hierna moest er nog een laatste goedkeuring plaatsvinden en moest de stempel gezet worden. Als laatste moest er getekend worden. Klinkt simpel, maar………..er waren slechts 3 mensen bevoegd om te ondertekenen. We hadden pech, want deze 3 grote bazen waren afwezig: Nummer 1 was op reis, nummer 2 was ziek en nummer 3 had er gewoon geen zin in. Om stapeldol van te worden! We zagen Togo dan ook al in het water vallen…….zonder visum en zonder werkvergunning zouden wij absoluut problemen krijgen om vanuit Togo weer binnen te komen in Ghana. Het werd Dees allemaal te veel en zij barstte plotseling in snikken uit en holde weg uit het kantoor. Tsja……….een huilende vrouw en dan ook nog een blanke, huilende vrouw……….daar wist men niet mee om te gaan. In ieder geval werd de werkhouding actiever en hadden wij de volgende ochtend onze verblijfsvergunning! We hadden gewacht van maandagmiddag tot woensdagmorgen! Toen we weggingen trok men wel het boetekleed aan. We werden overladen met excuses en men gaf toe veel steken te hebben laten vallen. Miscommunicatie was het grootste struikelblok geweest. Uiteraard waren wij heel erg blij dat het felbegeerde papiertje eindelijk in ons bezit was, maar het had zóveel energie gekost, dat we slechts in stilte genoten. Het is natuurlijk wel geweldig dat wij nu nooit meer een visum hoeven aan te vragen en altijd onbeperkt Ghana kunnen in-en uitreizen. Op naar Togo dus……………!!! Via Accra gingen we naar Aflao. Daar aangekomen staken we de grens over naar Lomé (de hoofdstad van Togo), waar eerst een visum geregeld werd (een week geldig). Ja en dan Lomé…………Franstalig; Franse invloeden (heerlijk om weer eens een lekkere baguette au fromage te proeven!); de zee (het leek een eeuwigheid geleden dat we de zee hadden gezien). Toch was het gevaarlijk om over het strand te lopen. Roofovervallen waren schering en inslag. We bezochten ook 'Le Marché des Fétiches': Variërend van spirituele bescherming tot het verdrijven van slechte geesten en het bereiden van medicijnen (homeopathie). Een hondenkop stond symbool voor rabiës (hondsdolheid); een vleermuis stond garant voor een goede erectie; de kameleon hoorde bij de liefde; een luipaard hoorde bij geluk; de apenkop hoorde bij een goed geheugen; de papegaai hoorde bij een goede stem enz. enz. Uiteindelijk werden we geacht geluk, liefde, een goed geheugen e.d. te kopen. Toen we lieten merken dat we daar niet van gecharmeerd waren, werd de stemming meteen grimmiger. Ook een amulet om zonder ongelukken te kunnen reizen of je huis te beschermen tegen inbrekers lieten we aan ons voorbijgaan. Na Lomé keerden we 'huiswaarts' en konden we op 29 juni de verjaardag van Ben vieren in Tamale. Dit gebeurde in de vorm van een etentje voor ons beiden.

De twee vrijwilligers Tim (3 maanden) en Saskia (4 maanden) die achtereenvolgens op de compound hebben gewoond cq gewerkt zijn vertrokken richting Nederland. Hun plaatsen zijn alweer ingenomen door 2 andere vrijwilligers. Een jongen uit Korea, Bada genaamd, die 6 weken woont in het gastgezin van Jacco en Suzy en op het project van Jacco gaat werken en een meisje uit Nederland, Maria genaamd, dat 8 weken op de compound woont en tevens gedurende die tijd het project van Jacco gaat versterken. Beiden zijn niet van NorGhaVo afkomstig.

Hawa is nog steeds in Accra. Wij waren nauwelijks terug van ons weekje reizen of teacher Paul belde ons op met de mededeling dat Hawa weer eens kuren had vertoond. Paul had opdracht gekregen om de sleutels van de NFD-office in te leveren bij haar 'secretary'. Met alle respect, maar deze 'secretary' is een zekere David, een jonge, onbekwame kracht die eigenlijk slechts 1 ding kan en dat is……bevelen opvolgen van Hawa. Het ligt dus voor de hand dat Hawa dweept met deze onzekere David. De knaap danst volledig naar haar pijpen. Paul kreeg te horen dat hij niet meer hoefde te komen. Hier zij toch echt geen woorden voor! Paul heeft 3 jaar lang vrijwillig les gegeven op NFD en wordt nu zomaar aan de kant geschoven. En waarom? Omdat Hawa heeft gemerkt dat Paul en wij beiden goed kunnen samenwerken en voor elkaar door het vuur gaan! Als Hawa terug is uit Accra, zullen we met haar gaan praten. Maar ach…..Hawa is Hawa……het is dus best mogelijk dat deze bevlieging weer van voorbijgaande aard is en Paul over een tijdje weer moet opdraven.

Steven die ons gedurende het hele bouwproces van de shops heeft geholpen, liet een brief voor ons bezorgen…………To Mr. and Mrs. Ben…………..!!! Het was een bedelbrief. Hij gaat namelijk over een paar maanden weer studeren en vroeg ons dus om financiële 'bijstand'. Een hele stap voor Steven aangezien hij nu een vaste baan als teacher heeft. Gevoelsmatig maakt Steven aanspraak op een financiele vergoeding voor de hulp die hij ons heeft gegeven bij de realisatie van de 13 kiosken. Op dit moment is de kas van het project echter leeg! We hebben Steven toegezegd dat we hem alsnog een vergoeding zullen geven indien gelden worden overgemaakt vanuit Nederland.

Tenslotte nog enkele Afrika-boekenaanraders: - Land van tranen, door: Coga Regina Egbeme - Dochter van de nomaden, door: Waris Dirie.

Tot volgende maand! Groet, Ben en Dees