Nieuwsbrief 24      Juli 2008

De laatste nieuwsbrief! Ik moet eerlijk bekennen dat ik dit fijn vind! Het was namelijk een hele klus om 2 jaar lang iedere maand opnieuw een exemplaar te realiseren. Toch was het ook leuk om te doen. In ieder geval hoop ik dat u ervan genoten heeft. Het was één van de lijntjes richting Nederland, nietwaar? Oké, daar gaat ie dan weer………….

Na ons weekje reizen eind juni (Ghana/Togo), was de ontvangst in Tamale weer echt hartverwarmend! De mensen op de compound, de mensen van NorGhaVo, teacher Paul, supervisor Taiba, de NFD-meiden en vele anderen lieten ons voelen dat we welkom waren.
Iedereen was blij dat we eindelijk onze verblijfsvergunning hadden. Men liet ons weten: 'Now you are really one of us'!

1 juli: Republic Day en dit is een Public Holiday; Ghana heeft een vrije dag. In een grijs verleden (1960) werd op 1 juli Ghana als republiek een feit.

Hoe gaat het met onze gezondheid?
Ben: Gezwollen voeten. Hij krijgt hiervoor medicatie. De voeten zien er na een tijdje weer normaal uit. Dan een paar dagen buikpijn, diarree, overgeven. Gelukkig is alles weer voorbij.
Dees: Malaria. Hoofdpijn en verkouden. De behandeling bestaat uit een kuurtje van 3 dagen. Na 14 dagen werd opnieuw geprikt en toen behoorde de malaria gelukkig weer tot het verleden. Maar helaas niet voor lang. Binnen een week werd opnieuw malaria geconstateerd. De symptomen waren volgens het boekje: Hoofdpijn, overgeven, diarree, koorts, rillingen.
Reactie in het ziekenhuis: 'I'm sorry, what is Ghana doing to you?!'
Inmiddels weer opgeknapt en hopelijk blijft dat ook zo.
Men kent ons inmiddels op het NewLife Lab (waar wij meestal laten checken op malaria). Ook de gang naar de privékliniek Kabsad Scientific Hospital is een regelmatig terugkerend ritueel. De mensen zijn alleraardigst. De watchman staat iedere keer uitbundig te zwaaien en vraagt: 'How are you?' 'How is your day?' Als je zegt dat het goed met je gaat, luidt steevast zijn antwoord:'We thank God!' Dokter Kabir zelf is een corpulente aardige man. Ook zijn vrouw is een gezellige dikkerd, die vaak te vinden is in het ziekenhuis. Elke keer wordt naar onze gezondheid geïnformeerd……'How is your health?' Als wij meedelen dat alles in orde is, klinkt weer het bekende antwoord: 'Oh, we thank God!'

We zitten in het regenseizoen. Als het hier regent ligt het hele leven stil. Regen is een algemeen aanvaard excuus om thuis te blijven. Taiba was dan ook een paar dagen niet op Kukuomarket. We besloten haar thuis te bezoeken. Zoals eerder gemeld is haar onderkomen erbarmelijk armoedig. De eerste keer na onze week afwezigheid (Togo), viel ze ons letterlijk in de armen. Zó blij was ze dat we weer terug waren in Tamale. We hadden onze komst bewust niet aangekondigd en wilden haar verrassen. Nou, dat was gelukt! Ze slaakte een gilletje, sprong omhoog en wij werden uitgebreid omhelsd. Die Ghanese hartelijkheid voelt als een warme deken! Toen we haar ook nog haar salaris gaven (25 GHc per maand; ongeveer 17 euro) én een verse mango, kon haar dag niet meer stuk! Ze bleef maar herhalen: 'I am so happy; I am blessed!' Niet te geloven! Ja, Taiba is werkelijk een schat!
Haar man die voor zijn werk een weekje naar Burkina Faso had moeten gaan, was ook weer teruggekeerd op de basis en was daar erg blij om. Hij had het Ghanese voedsel gemist en Frans praten was een probleem geweest. We waren het er allemaal over eens: 'Tamale is the place to be!'

Natuurlijk lieten we ons gezicht ook zien bij Paul. Samen met Taiba behoort hij tot onze beste Ghanese vrienden. Zijn zoontje (kleine Ausbert) groeit als kool en is alweer 4 maanden oud. Het is een heerlijke dikke knuffelbaby. Vele keren per week zien we Paul en overleggen en brainstormen met hem. Meestal zijn het bliksembezoekjes, die gecombineerd worden met andere dingen. Aangezien zijn compound op de weg ligt naar ons huis, stoppen we vaak. Die plek hebben we dan ook maar omgedoopt tot 'Paul's junction'.
Op de compound van Paul wonen nog een heleboel familieleden. Onder de mangoboom zitten dan ook altijd wel mensen te kletsen. Meestal hebben wij geen tijd en beperken we ons tot een snelle babbel met Paul. Maar in Ghana kun je nou eenmaal niet voorbijgaan aan de ceremonie van 'just to say hello'. Het werd dan ook weer eens hoog tijd om de familieleden (en zeker de vader van Paul) te begroeten. 'Just to greet you'………………Wij knoopten dus een gesprek aan met de vader van Paul. Op zo'n moment zie je dat Paul (letterlijk) gepaste afstand bewaart. Dit wordt gedaan uit respect voor zijn vader.

Toen we Taiba en Paul weer hadden ontmoet, werd het tijd om de meiden te bezoeken. Ook zij waren blij dat we weer terug waren uit Togo. Het feit dat we een verblijfsvergunning hadden, deed één meisje het volgende opmerken: 'Can you stay now forever in Ghana?'
Op de malaria van Dees werd gereageerd met: 'I am sorry'. Het is grappig om te constateren dat er op ongeacht welk slecht nieuws gereageerd wordt met: 'Sorry'. Ook als er iemand sterft, is het antwoord: 'I am sorry' en dan ga je weer gewoon over tot de orde van de dag. Zo simpel kan het leven (en de dood) zijn!
We lieten de meiden weten dat we binnenkort met mister Ishmel (microfinancierings-deskundige) zouden komen. Hij zal de dames namelijk de terugbetalingen van de leningen uitleggen. We zijn bezig om een beeld te krijgen van de eerste resultaten van de eigen business. Maar……dit is Ghana en dat betekent dat het lang duurt voordat er resultaten zijn.
Bovendien worden de meiden totaal niet gestimuleerd door hun omgeving. De ouders/verzorgers handelen slechts uit eigenbelang. De meiden moeten dan ook geregeld verzuimen, omdat ze moeten helpen met koken, kleding wassen e.d.
Fozia (naaister) heeft nog maar één klant gehad. Voor deze klant mocht zij een schooluniform maken. Fozia is zwak; niet alleen qua gezondheid, maar ook als naaister. Ze vroeg ons om terug te kunnen keren naar haar stageplek, zodat ze het sewing-vak beter kon leren. De stagebegeleider mister Halilahi zou gezegd hebben dat ze terug mocht komen. Toen we haar vroegen wie dat dan zou moeten gaan betalen, luidde het antwoord: 'I don't know'. Hoewel we absoluut van mening zijn dat het bij velen schort aan capaciteiten en een langere stageperiode beter zou zijn geweest, kunnen wij echter de klok niet meer terugdraaien. Wellicht een idee: Sewing-collega Feruza is - net als Fozia - geen ster op het gebied van sewing. Feruza echter heeft het geluk dat zij een oudere zus heeft (Ayisha) die al enkele jaren een eigen sewing-shop heeft. In deze kiosk lopen ook enkele meisjes stage. Deze Ayisha zal dan ook haar eigen zus Feruza nog enigszins bijschaven. Aangezien Fozia vlakbij Feruza woont, vroegen we ons af of deze Ayisha wellicht ook de kleine Fozia nog een beetje zou kunnen coachen. Maar ongetwijfeld zouden we Ayisha dan moeten betalen. Als we in de community van Fozia arriveren, stuift er altijd een hele horde zwarte kindertjes op ons af…… Mister Ben…..madam Dies……..tsja ze weten dat er altijd wel snoepjes in het dashboardkastje liggen…………Op deze manier 'spoilen'we natuurlijk wel dit grut, maar eerlijk gezegd interesseert ons dat helemaal niets. Deze kinderen moeten al zóveel ontberen…………..! Met jaloerse blikken kijken ze in de auto, waar kleine Hamdja (zusje van 2 NFD-meiden) zich prinsheerlijk heeft geïnstalleerd.
Toen we Feruza een sewing-opdracht gaven, dachten we dat haar zus wel een oogje in het zeil zou houden. Dat was ons namelijk beloofd. Feruza mocht 2 shirts maken voor Dees en haar zus zou een beetje helpen. Als je dan het resultaat bekijkt, moet je constateren dat de zus in ieder geval niet heeft 'gestuurd'. Stof verknipt, zakken ongelijk aangebracht enz. enz.
Salamatu (weefster) heeft nog geen klanten gehad, hoewel………….voor Dees mag zij een 'cloth' maken. Heel erg mooi! Toen ik (Dees) aan haar vroeg: 'He boss, what do I have to pay?', straalde ze over haar hele gezicht en zei: '26 GHc'.
De oom van Salamatu is een geslepen vent, maar op de één of andere manier mag hij ons wel. Met humor, zelfspot en relativeringsvermogen, laten we hem vaak lachen. Het duurt altijd even 'voordat het kwartje valt', maar áls het valt……dan schatert hij het uit en zegt: 'Oh mister Ben, you are funny…..but please mister Ben when you go to the Netherlands, you give your car to me…..your big friend…..Salamatu's uncle!!!'
Adam Rafia (kapster) had de laatste 2 weken van juni ook nog geen klant gezien. Onze eigen haren laten wassen zet natuurlijk ook niet echt zoden aan de dijk! Dat de meiden blij zijn met hun kiosk moge duidelijk zijn, maar de start is erg moeilijk. Iedereen laat ons weten: 'As time goes on it will be better'. Tsja.........die 2 witten willen weer te snel resultaat zien en moeten nóg meer geduld opbrengen. Voor de kiosk van Adam Rafia staat geregeld een tafeltje met daarop snoepjes uitgestald. Dit is de business van haar buurvrouw.
Asia (weefster) was nog steeds in afwachting van 6 kleine houten sticks. Door miscommunicatie bleken deze niet geleverd te zijn door het bedrijf waar wij vele weefspullen hadden gekocht (ITTU). Teacher Paul had zijn best gedaan om via een medewerker die bij hem in de buurt woont (Atti) de sticks te bemachtigen. Toen het resultaat uitbleef, besloten wij zelf maar eens naar ITTU te gaan. Middels een leuke 'social talk' slaagden we erin de 6 sticks te verkrijgen en konden we Asia blij maken. Zij was weliswaar begonnen met haar werk, maar ook hier was het nog veel te vroeg om resultaten te zien. Voordat er klanten kunnen komen, moet er eerst iets geproduceerd worden. Aangezien Asia slechts Dagbani spreekt, fungeert een oom vaak als vertaler. Hij liet ons weten dat Asia enkele 'yarns' (verschillende kleuren garen) wilde ruilen. Wat bleek? Ze had een tekort aan de kleur gebroken wit en ze wilde zwart gaan ruilen voor wit. Toen we naar 'het waarom' vroegen, kregen we de volgende uitleg van de oom: In hun moslimcultuur worden mensen begraven in een soort omslagdoek, die absoluut van de kleur gebroken wit moet zijn. Volgens de oom zou er markt voor zijn………….aan dode mensen was namelijk geen gebrek in deze community!!
Een paar dagen later moesten we constateren dat Asia nog niet echt veel was opgeschoten met haar werk. Reden: Een 'senior father' was gestorven en dat betekent gewoon een halve week 'funeral'.
Bij een van onze volgende bezoekjes aan Asia was zij absent.
'Oh, ze is water halen'was de reactie van één van de jongens die altijd in grote getale tegenover Asia's kiosk rondhangen. Wij met ons westerse hoofd begrijpen dan niet dat Asia niet wordt ontzien als het gaat om het halen van water. Zij heeft nota bene een job, aangezien ze haar eigen kiosk heeft. De bewuste jongens hangen maar verveeld rond en hebben niets om handen. Maar ja…. in de Ghanese cultuur zijn de vrouwen nu eenmaal de werkpaarden en de mannen de luxe paarden.
Overigens waren de handen en de armen van Asia rijkelijk voorzien van zwarte stippen en versieringen. Wij dachten dat dit een betekenis had in de moslimcultuur. Gevraagd naar de reden van deze versieringen: 'Just to beautify'. Deze meid wilde er dus gewoon mooi uitzien.
Hawa (naaister) had gelukkig al een aardige opdracht binnen weten te slepen. Zij had zo'n 15 schooluniformen mogen maken.
Hadidja (weefster) is inmiddels al enkele weken niet meer in Tamale. Ze blijkt naar haar echte vader in Yendi te zijn vertrokken. Hoe lang ze wegblijft is voor iedereen een raadsel. Inmiddels staat haar shop ongebruikt in de community. Maar dan duikt ze plotseling weer op en wordt de 'weef-draad' weer opgepakt.
Akiti (kapster) zat als eerste in de eigen shop en beweerde vanaf april geen klanten te hebben gehad. Maar uh…..hoe komt het dan dat de shampoo slinkt? Gebruikt voor eigen familie? We krijgen de indruk dat dit tactiek is…….Als je niets verdient, kun je ook niets terugbetalen……….Oftewel: Van een kale kip kun je niet plukken! De vader van Akiti is echter niet verkeerd en ziet er op toe dat Akiti iedere dag haar shop opent. Een tijdje later was Akiti geveld door malaria, maar haar shop was toch open. Dat deed ons deugd, want dat getuigt van een goede mentaliteit! Hoewel…..op een keer troffen we haar elders in de community aan. Toen ze ons zag liet ze weten: 'I was not feeling well today, so I closed my shop!' De malaria bleef haar achtervolgen.
Azara 1(kapster) is nog echt een kind. De hele dag in de shop aanwezig zijn is teveel gevraagd! Zij is een echt zwerfkind. Ook tijdens haar stageperiode was de vogel vaak gevlogen! We spraken iemand in de community en deze persoon liet weten: 'She likes too much dancing and roaming!' Als Dees echter de shop binnenstapt, komt ze al aanlopen met een bak water en zegt: 'Madam Dies, washing 10.000' (1 GHc). Dát is zo ongeveer het enige dat ze in het Engels kan zeggen. En natuurlijk gaat Dees weer kopje onder en loopt de hele community uit. Op het moment dat er wordt afgerekend, kijkt iedereen vol bewondering naar de kleine Azara 1 die een biljet van 1 GHc in ontvangst neemt. (Ongeveer 70 eurocent). Kleine Hamdja is weer van de partij en lijkt het normaal te vinden om met die 2 witte mensen op stap te gaan. Op een gegeven moment was Azara 1 een klant aan het helpen. Toen wij opgetogen reageerden met: 'You have a customer!', keek ze ons een beetje verdrietig aan en zei: 'It's not a customer, it's a friend'. Toen we eens goed keken naar de 'klant' bleek het inderdaad een NFD-meisje te zijn van stap 1 (educatiefase). Logisch dat dit kind geen betalende klant kan zijn. Een tijdje later was de shop gesloten. Reden: Azara 1 had malaria.
Maar dan is er plotseling toch een klant en kan Azara 1 haar hart ophalen aan een echt rasta-kapsel.
Ook Azara 3 (kapster) is nog erg jong. Ook zij is blij met de shop, maar - het wordt afgezaagd - ook zij heeft te weinig klanten. Haar jonge leeftijd zou een rol kunnen spelen. Per toeval ontmoetten we een jonge vrouw die ook kapster was en in de community bij Azara 3 woonde. Zou zij Azara niet een beetje kunnen coachen? We gaven haar dit idee ter overweging mee. Feit blijft wel dat er teveel 'hairdressers' op een kluitje zitten! De tante van Azara 3 is een gezellige dikkerd die slechts Dagbani brabbelt, maar haar mimiek spreekt boekdelen. Ze pakt ons altijd stevig vast en lacht haar tanden (die er nog over zijn) bloot. Azara 3 zelf is ondernemend van aard. Ze was naar Kukuomarket gefietst en had gesproken met Taiba. Strekking van haar verhaal was: 'Toen de hairdressing-meiden Kukuomarket verlieten om zich te installeren in hun eigen shops, hadden haar collega's enkele materialen uit de container achterover gedrukt. De kleine Azara 3 vond dan ook dat zij nog wel recht had op 2 posters met daarop voorbeelden van haardrachten. Bovendien kon ze een streng kunsthaar ook nog wel gebruiken. Taiba liet haar weten dit te zullen bespreken met Ben en Dees en laatstgenoemden gaven de kleine Azara natuurlijk het voordeel van de twijfel. We proberen de meiden gaande de rit toch nog enige hints te geven. Toen Dees moest betalen voor een wasbeurt, lokten we haar uit de tent door te zeggen: 'We will pay tomorrow next!' In Ghana kent men namelijk niet het principe 'boter bij de vis'. Aanvankelijk was de kleine Azara even uit het lood geslagen, maar toch snel reageerde ze adequaat: 'No, you have to pay now!' Prima, dát wilden we horen…….boter bij de vis dus! Aangezien we in de 'rainy season' zitten, valt de regen soms met bakken de lucht uit. In de shop van Azara 3 was het dan ook behoorlijk binnen geregend. Op zo'n moment zie je weer dat de ene timmerman niet de andere is: Sommige shops waren droog gebleven. Azara 3 had nog meer pech. Door de wind was de grote spiegel gevallen en gebroken. Wij besloten de spiegel uit de container te pakken op Kukuomarket en deze aan onze kleine Azara 3 te geven. Voordat de volgende groep op Kukuomarket arriveert, zijn we namelijk een jaar verder!
Bovendien staat er nog een spiegel op Kukuomarket. Het was een complete verrassing voor haar en ze bleef maar herhalen: 'Ben and Dies thank you!'
Suhayini (naaister) lacht altijd. Toen we haar een keer bezochten, troffen we de shop gesloten aan. Dan maar naar haar huis………Navraag leerde dat zij met een zusje naar het ziekenhuis had moeten gaan. Een andere keer was ze volop aan het werk en had zelfs assistentie gekregen. Ze had haar shop 'aangekleed' met de NFD-certificaten. Ook hing er een klok en enkele posters met voorbeelden van modellen van kleding. Suhayini is degene die de meeste klanten heeft. Haar shop staat op een drukke lokatie en Suhayini zelf is een vrolijke 'master' die er in haar 'tailor-schortje' echt professioneel uitziet!
Rohana (weefster) liet weten dat zij 1 klant had gehad. Een tijdje later zat zij niet in de shop, maar was het potje aan het koken voor de familie.
Feruza (naaister) was niet aanwezig. Zij moest haar zieke oma gaan verzorgen (2 uur
reizen vanuit Tamale).
Rohana en Feruza zijn gewoon erg lui. Deze luiheid lijkt in de genen te zitten van de familie.
De caretakers ondernemen dan ook geen enkele actie om de luiheid te bestrijden.
Ook voor wat betreft het jongere zusje Hamdja kun je nu al constateren dat het de verkeerde
kant opgaat.
Naast het ouderlijk huis (hutje) bevindt zich een klein schooltje met super gemotiveerde
leerkrachten. Het schooltje zelf bestaat uit twee lokalen die gescheiden worden door enkele
gevlochten rieten matten. De verdere entourage bestaat uit houten palen met een dak van zink.
Het is allemaal zeer basaal en armoedig.
De betreffende leerkrachten doen echter goed werk en hebben een uitstekende visie.
Kleine Hamdja vindt de school echter drie keer niks en toen Ben haar gewoon op een bankje
in de klas neerzette ontlokte dat een geweldig protest.
En dan zie je maar weer dat de ouders schoolbezoek van hun kinderen gewoon niet
stimuleren. Ook deze nog zeer kleine Hamdja heeft geen enkele steun van haar ouders.
Rabbie (kapster) had nog nooit een klant gehad (behalve Dees dan).
Volgens haar was dit te wijten aan het feit dat ze geen elektriciteit in de kiosk heeft.
Geen stroom…….geen droogkap……..niets!
Tsja………..hier word je niet echt vrolijk van!

Het is leuk om met de 2 jonge nieuwe vrijwilligers die op onze compound wonen en werken, van gedachten te wisselen. Maria uit Colombia (woonachtig in Nederland) is 18 jaar en Bada uit Korea (ook woonachtig in Nederland) is zelfs pas 17 jaar! Toch knap om op die leeftijd al richting Ghana te komen om op een project als dat van mister Jacco te gaan werken. (Project op het gebied van vrouwen en jeugdontwikkeling in rurale gebieden). Aangezien er nu twee vrijwilligers bivakkeren in het huis van Jacco en Suzy, moest Job elders een slaapplek zoeken en dat werd……het rommelhok.
Het kan natuurlijk best moeilijk zijn om zo jong in Ghana te vertoeven, inclusief de zware omstandigheden en lastige cultuurverschillen. Als je dan ook nog ziek wordt (Maria), dan valt dat niet mee. Op dat moment probeerden wij, zowel als Jacco, om iets te kunnen betekenen.
Maar…………helaas moest Maria vanwege gezondheidsredenen vroegtijdig afhaken. Drie weken eerder dan de bedoeling was keerde zij terug naar Nederland.

We merken vaak dat mensen hier geen verantwoordelijkheid durven te nemen en zich verschuilen achter de hiërarchie. Wij vroegen aan NorGhaVo Ghana om even een paar copieën te mogen maken van de 3 extra documenten die nog nodig waren geweest, i.v.m. het verkrijgen van onze verblijfsvergunning. Oei….dat was moeilijk, moeilijk, moeilijk! Belangrijke documenten konden niet zomaar gekopieerd worden. Eerst moest dit besproken worden in de staf. Jeetje……kom op zeg…..eerst een bespreking om slechts een copie te maken! Toen we merkten dat men dit toch wel een lastige hobbel vond, zeiden we dan ook maar: 'Oh, forget it, we will make prints in the internetcafé'. En dat laatste hadden we nou net willen vermijden, aangezien het uitprinten van zware bestanden uren tijd kost. Het zij zo…..
Inmiddels is het concept van de MOU (Memorandum of Understanding) klaar. Ook dit gaat erg moeizaam. We hebben gevraagd om het ons per mail toe te zenden, aangezien we het willen laten toetsen door NorGhaVo Nederland. Het eerste gedeelte op papier kregen we vast mee om thuis door te nemen. Toen we de rest per mail ontvingen en de inhoud lazen, moesten we constateren dat het veel te wensen overliet. Informatie die achterhaald en niet meer up-to-date was enz. We bestudeerden de materie en voorzagen het van commentaar. Deze feedback stuurden we terug naar NorGhaVo Ghana. Tevens verzonden we een exemplaar van het concept naar NorGhaVo Nederland. We wilden graag dat zij het zouden toetsen. Om niet op 'lange tenen' te gaan staan, werd dit laatste niet verteld aan NorGhaVo Ghana. Toen we het commentaar van NorGhaVo Nederland ontvingen, verwerkten wij deze op-en aanmerkingen wederom in de versie voor NorGhaVo Ghana. Er is ons toegezegd dat de MOU klaar zou zijn voor ons verlof. Wij weten inmiddels wel beter en kunnen niets anders doen dan wachten…..wachten….wachten.
Uiteraard was iedereen van NorGhaVo Ghana erg blij met het feit dat het gelukt was om een verblijfsvergunning te verkrijgen. Ze wilden dan ook absoluut de stempel in het paspoort met eigen ogen zien!

In de nieuwsbrief van juni werd melding gemaakt van het feit dat Taiba (supervisor sewing op Kukuomarket) een grote sewing-opdracht had gekregen: Binnen enkele dagen 40 schooluniformen maken (later bleken het er maar liefst 50 te zijn). Het materiaal dat overbleef (restjes afval/lapjes stof) mochten wij meenemen voor een projekt hier bij ons in de buurt. Bij dit projekt zijn blinden betrokken, die felgekleurde deurmatten maken van restjes stof en deze deurmatten vervolgens proberen te verkopen in de stad. Wij dachten even snel lapjes stof af te geven, maar dat werkt niet in Ghana. De hiërarchie begint al aan de poort.
De watchman bracht ons naar een ruimte, waar we zijn baas te spreken kregen. Deze man liet vervolgens zijn 'senior manager' opdraven (die blijkbaar voor dit soort klussen verantwoordelijk was).
Deze mocht dan uiteindelijk de plastic tas in ontvangst nemen. Het liefst had men gezien dat we ook nog de hele ochtend waren gebleven, zodat een leuke interactie had kunnen ontstaan met de blinden. O, ongetwijfeld, maar we wilden alleen maar even een zak met lapjes afgeven……….Ghana werkt vaak op onze lachspieren!

Op een dag gingen we met Taiba op pad. Zij wilde graag de laatste 4 shops gaan bekijken en verder wilde ze ons de school van haar dochtertje Nana laten zien. Voor dit laatste hadden wij een uitnodiging gekregen van het schoolhoofd. Dit stond al gepland voor ons vertrek naar Togo, maar moesten we cancelen vanwege een zieke en drukke Taiba.
Het bezoek aan de crèche/kleuterschool was erg leuk. Maar liefst 72 kinderen in de leeftijd tussen 2 en 5 jaar krioelden om ons heen. Toen we arriveerden werd er een welkoms-liedje voor ons gezongen. Hierna werd er gegeten en gespeeld. De direktrice liet ons weten ook een 'primary school' te willen starten. Zij wilde de capaciteit uitbreiden tot 100 kinderen. Ze had 5 teachers in dienst, maar wilde dit graag aanvullen met Nederlandse vrijwilligers. Wij verwezen haar naar NorGhaVo.
Tijdens onze kiosk-tour werden we vergezeld door Hamdja, het kleine zusje van de NFD-meiden Rohana en Feruza. Op het moment dat kleine Hamdja ons zag, sprong ze al in de auto. We namen haar dan ook maar mee naar enkele andere shops. Taiba vond het erg leuk om nu alle kiosken te hebben gezien. Na ons bezoek namen we Taiba en Hamdja mee naar ons huis om te lunchen. Het was een prachtig gezicht hoe de kleine Hamdja met haar rechterhandje de rijst in haar mond propte.

Het verkeer in Tamale zorgt telkens weer voor verrassingen, maar de volgende situatie was toch wel zeer bijzonder. Een koe werd begeleid door 2 jongens. Zowel een voorpoot als een achterpoot van de koe waren vastgebonden met een touw. De jongens trokken zowel aan de voorkant als aan de achterkant van de koe. Ook werd aan de staart getrokken. De koe maakte dan ook rare sprongen. In het smalle straatje zorgde dit voor gevaarlijke taferelen. Toen wij aarzelden om in onze jeep de koe te passeren, werd er geroepen: 'Siliminga, go!'………..Ja, men moest lachen om de aarzelende houding van de 'witten'.

En dan krijgen we het plan om de stagebegeleiders eens een keer op te halen voor een bezoekje aan de eigen shop van de meiden. Nu iedereen in de kiosk zit, is het leuk om mister Halilahi, madam Juliet en madam Mariam het eindresultaat te laten zien. Voor de meiden moest het een verrassing blijven. We vertelden slechts dat ze op een bepaalde dag absoluut in de kiosk moesten zijn, i.v.m. 'a surprise'. Met mister Halilahi gingen we naar de sewing-meiden (Suhayini, Feruza, Fozia). Sewing-girl Hawa was echter niet aanwezig (ondanks het feit dat we ook haar op het hart hadden gedrukt aanwezig te zijn in de shop). Zoals eerder in deze nieuwsbrief vermeld, had Fozia te kennen gegeven terug te willen naar mister Halilahi, om het sewing-vak beter onder de knie te krijgen. Ze voelt zich namelijk erg onzeker in haar shop. We wisselden van gedachten met mister Halilahi over dit issue en we lanceerden een goed idee, waarin hij zich helemaal kon vinden. Vorig jaar hadden wij een extra stageplek betaald van 25 GHc voor sewing-meisje Susan (zwanger geraakt; nieuwe kans gegeven, doch zij is nooit meer teruggekomen). Wij hadden dus in principe 25 GHc te veel betaald. Destijds waren we overeengekomen dat mister Halilahi dit geld mocht houden, aangezien er in september 2008 weer 6 nieuwe sewing-meiden van stap 1 op stage gaan. Er zou dan al één plek betaald zijn en Hawa hoefde er dan nog slechts 5 te betalen. Nu echter kozen we voor onze eigen groep meiden en konden we dus de plek van Susan aan Fozia geven. Aangezien Fozia wel al een eigen shop heeft, leek het ons verstandig om haar 3 dagen per week terug te sturen naar de stageplek (maandag-dinsdag-woensdag) en de andere 3 dagen in haar shop te laten werken (donderdag-vrijdag-zaterdag). Mister Halilahi zal haar op woensdag werk meegeven en dit karweitje moet zij hem dan op maandag weer laten zien. De optie om Fozia te laten monitoren door de zus van Feruza was hiermee van de baan. Fozia prefereerde duidelijk haar oude 'master' en was heel erg blij. De weefmeisjes (Salamatu, Rohana en Asia) werden verblijd door een bezoekje van madam Juliet. Het was jammer dat weefmeisje Hadidja ontbrak, maar zij zat in Yendi. (1 uur rijden ten oosten van Tamale). Voor de hairdressing-meiden (Adam Rafia, Akiti, Rabbie, Azara 1 en Azara 3) was het een absolute verrassing toen plotseling madam Mariam ten tonele verscheen.
Deze bezoekjes waren niet alleen erg leuk, ze waren ook zinvol. De 'masters' hielden op ons verzoek een peptalk richting meiden. De strekking was: Ze moesten geduld hebben; als ze hard werkten en vooral kwaliteit leverden, dan zouden de klanten echt wel komen.

Toen we Paul een keer bezochten was hij een boek aan het lezen met als titel: '31 days to financial independance!' Wij maakten een geintje in de trant van: 'Interessant, dat moeten wij ook eens lezen'. Deze humor/zelfspot is totaal onbekend hier. Paul reageerde dan ook bloedserieus: 'I will finish it on Tuesday, then you can get it'. Je moet dan echt uitleggen: 'Not necessary, we were joking!'

Wederom werd er gemaild met de GGD Venlo. We hebben ons gele boekje even gecheckt als het gaat om het eventueel updaten van onze vaccinaties. Meningitis en buiktyfus zijn geldig tot 19 juni 2009. Ons jaarlijkse verlof is altijd rond half augustus-eind september. We vragen ons even af of we dit uit kunnen stellen tot augustus 2009, of dat we al in augustus 2008 een nieuwe vaccinatie moeten laten aanbrengen. (Dus: óf 2 maanden te laat óf 10 maanden te vroeg). Rabies verloopt op 10 juli 2008. We willen echter deze vaccinatie niet meer opnieuw laten uitvoeren. Is bovendien onpraktisch, aangezien dit in 3 fases dient te geschieden.
Alle overige vaccinaties zijn nog geldig. (DTP; Twinrix hepatitis A en B; gele koorts).
Tenslotte zullen we m.i.v. ons derde jaar Ghana (eind september 2008) stoppen met de malariaprofylaxe.
Het antwoord van de GGD:
Vaccinatiegeldigheid houdt niet op van de ene op de andere dag, de door de producent aangehouden termijnen zijn zeer veilig gekozen, jullie kunnen dus de vaccinaties gerust 2 maanden uitstellen tot aug./sept. 2009.
T.a.v. de rabiës vaccinatie: een hervaccinatie bestaat maar uit 1 i.p.v. 3 prikken. Hervaccinatie geeft weer 2 jaar bescherming. Anderzijds is het zo dat, als je ooit de basisvaccinatie hebt gehad (inderdaad 3 prikken), je na een beet door een mogelijk rabide dier kunt volstaan met 2 vaccinaties op dag 0 en 3. Hervaccinatie is vooral zinvol als de kans op onopgemerkte blootstelling groot is of als je niet snel medische hulp kunt bereiken.
Nou, dat is duidelijk. We hoeven tijdens onze verlofperiode dan ook niet naar de GGD te gaan.

Tussen de bedrijven door wordt er gewerkt aan een presentatie van ons tweede jaar Ghana (door computerproblemen zal dit niet op tijd klaar zijn); worden er cd-roms 'gebrand'; worden er foto's afgedrukt en krijgt het prikbord op de hoofdlokatie een foto-update.
Toen de meiden van stap 1 de leuke foto's zagen van 'onze' 13 meiden, van Kukuomarket en van de eigen shops, zag je ze denken: 'They are the lucky ones'. En ja…..daar zit wat in! Zij hebben pech dat zij een jaar later gestart zijn.

Het is altijd leuk om de mensen hier een lift te geven als men dezelfde kant uit moet als wij. Zo ook die ene keer toen wij 3 vrouwen (inclusief een baby op de rug) meenamen richting stad. Twee van hen moesten naar een 'funeral'. Toen we dus aanboden dat zij mee konden rijden, waren ze erg blij en kregen we te horen: 'May God bless you!'

En toen werd het tijd om met Ishmel (microfinancierings-deskundige) en teacher Paul ons te buigen over de microkredieten/de terugbetalingen van de leningen. Bij ons thuis werd een meeting georganiseerd. Ishmel zal samen met Paul onze taken gaan overnemen. Wij denken dat de combinatie van deze twee heren een goede combinatie is. Ishmel is formeel, zakelijk en zal de terugbetalingen voor zijn rekening nemen. Paul daarentegen is socialer van aard en kent de meiden erg goed. Samen zullen zij het proces gaan monitoren.Het geld dat terugkomt gaat naar Ishmel cq NorGhaVo en wordt aangewend voor nieuwe microfinanciering.
Voor wat betreft de terugbetalingen van de leningen, besloten we om een 'grace period' in te voeren van 2 maanden. Verder spraken we af dat de meiden het eerste jaar tussen de 5 en 10 GHc iedere maand moeten gaan terugbetalen. De eerste terugbetaling zal plaats moeten vinden op 30 september 2008. In het tweede jaar zullen de meiden maandelijks 10 GHc moeten terugbetalen en in het derde jaar zal dit maandelijkse bedrag 15 GHc bedragen.
Als zij 3 jaar hebben terugbetaald, zal de rest kwijtgescholden worden. Dit laatste wordt niet
kenbaar gemaakt. De lening is renteloos en er is geen groepsverantwoordelijkheid. De meiden opereren namelijk allemaal zelfstandig.
Voorwaarden:
Als de dames niet maandelijks terugbetalen of als zij veel verzuim hebben (Ishmel en Paul zullen de dames gaan bezoeken in de community), dan volgen er waarschuwingen. Twee keer de gele kaart betekent de rode kaart. Bij een rode kaart, moet het NFD-meisje de kiosk verlaten, om plaats te maken voor een meer ervaren en serieus persoon. Deze professional (die zelf geen eigen shop heeft) mag gebruik maken van de kiosk en alle materialen van de NFD-girl. De terugbetaling wordt dan gewaarborgd. De meiden moeten in de kiosk zijn van maandag t/m. zaterdag en de bekende excuses worden niet geaccepteerd.
Mister Ishmel lanceerde zijn slogan: 'Where Ishmel goes, the money flows!'
Na onze meeting thuis, gingen we de community in om bovenstaand verhaal uit te leggen aan de meiden cq hun ouders/verzorgers. In eerste instantie waren de 'caretakers' bang dat zij meteen een groot bedrag moesten terugbetalen. Toen ze begrepen dat de terugbetalingen worden afgestemd op de inkomsten van de meiden, waren ze opgelucht. Als je deze mensen in hun hutjes bezoekt, dan kun je slechts denken: 'Van een kale kip kun je niet plukken!' De armoede is schrijnend! De meiden zelf aanhoorden het verhaal op de zo bekende gelaten wijze. Wat daarbij weer opviel was, dat sommige meiden Ishmel niet durfden aan te kijken. Deze moslim-meisjes hebben van thuis uit meegekregen dat ze een man niet recht in het gezicht mogen aankijken. Zouden wij bovenstaand gedrag typeren als onbeleefd (je hoort iemand aan te kijken als er tegen je gesproken wordt), hier is slechts sprake van verlegenheid.
We bezochten alle 13 meiden en bespraken bovenstaande materie tevens met de 'caretakers'. De meesten zijn best bereid om terug te betalen, maar ………'we don't have money'! Toch zijn Ishmel en Paul optimistisch. Ze blijven maar tegen ons zeggen: 'Don't worry, they will pay'. We lieten de ouders/verzorgers duidelijk merken dat ze de terugbetaling niet als 'punishment' moeten zien. Als hun dochters namelijk terugbetalen, dan helpen zij de meiden van de volgende lichting (stap 1) om verder te gaan in het traject. Bovendien lieten we weten dat de sponsors in Nederland absoluut willen dat het geld wordt besteed aan de microfinanciering. Wij zijn in ieder geval blij dat Paul en Ishmel onze taken gaan overnemen….Ghanezen helpen Ghanezen…..zo moet het zijn……je moet jezelf overbodig maken! Ishmel en Paul denken er zelfs over om NFD af te splitsen en samen verder te gaan. Wij hopen van harte dat ze dit doen. Volgens Ishmel zou het enige probleem de fondsenwerving in Nederland zijn…….'We are blacks you know'………..Ishmel brainstormde hardop: 'Ben and Dees you have to play a role in it'. Blijkbaar wil men er niet aan dat wij toch echt over 4 weken stoppen. De 'caretakers' die ons het meeste zorgen baren zijn de ouders/verzorgers van de zusjes Feruza en Rohana. De meiden zijn 'not serious' en de ouders ……ach….'they don't care at all!' In de community trekken wij natuurlijk veel bekijks als de hele delegatie (Ishmel, Paul, Ben en Dees) arriveert om de terugbetalingen van de leningen uit te leggen. We hopen dat al onze tijd, moeite en energie straks beloond worden in de vorm van de 'repayments'. En dan komt Ishmel met de volgende theorie: Om ons sterke team een hak te zetten, is het aannemelijk te veronderstellen dat Hawa de community in zal gaan om te promoten vooral niet terug te betalen. Toen wij hier geschrokken op reageerden, was zijn respons: 'Oh yes, she will do it!'

We hadden onlangs nog tegen elkaar gezegd dat het dit jaar meeviel met de spinnen in huis. De woorden waren nog niet uitgesproken of er zat een kanjer van een spin in de kamer. Dit maatje was toch wel erg groot. We besloten dan ook om even Job of Jacco te roepen. Beiden waren echter afwezig. Maar Suzy draaide haar hand er niet voor om. Met de 'broom', het bekende Afrikaanse vegertje werd de spin naar de eeuwige jachtvelden geholpen. Suzy liet weten geen problemen te hebben met spinnen, maar van lezards en kikkers moest ze niets hebben.

Op de compound zijn 2 honden: Hope en Faithful. Nu echter heeft mister Jacco Faithful weggedaan, omdat deze hond gewond was aan zijn oor en deze zweer bleek niet te verdwijnen. Jacco was dan ook bang voor besmettingsgevaar.

Binnenkort gaan we naar Nederland! Een vreemd idee! We verheugen ons op onze 4 weken in Zeist (vakantie-oppas). Nog steeds moeten de laatste 2 weken geregeld worden. Naarmate de tijd verstrijkt worden de kansen minder om wederom als vakantie-oppas te kunnen fungeren.
Het grootste struikelblok daarbij is dat wij geen dieren willen verzorgen en liever niet in het westen of hoge noorden willen wonen. Dagelijks bekijken we het aanbod op de website. Dit kunnen we nog een tijdje volhouden, maar dan komt toch het moment waarop we onze terugvlucht naar Ghana moeten boeken en dus een ander onderkomen moeten realiseren. Een heel aardig alternatief is het Nivon-huis in Heerlen. Dit is een natuurvriendenhuis (een soort doe-het-zelf hotel).

Job op de compound heeft ons 2 jaar geholpen met huishoudelijke klussen. Hij werd hiervoor uiteraard betaald. Als we na ons verlof gaan verhuizen, willen we dit soort taken weer zelf gaan doen. (Meer vrijheid). We lieten hem dan ook weten dat hij zijn 'baantje' kwijt zou raken. Gelukkig had hij er alle begrip voor en reageerde met: 'No problem'. We lieten hem voelen dat we natuurlijk wel contact zouden houden. We keren immers terug naar Tamale en Tamale is eigenlijk slechts een groot dorp. Toen we vermeldden dat we hem zouden komen opzoeken en dat hij altijd welkom was in ons andere huis, was zijn reactie: 'Thank you so much'. Oh, die formele beleefdheid………….!

Op Kukuomarket hebben vandalen het deurtje van de 'washing room' vernield. We zullen Job lief aankijken en vragen of hij dit wil repareren. Tot ons vertrek willen we het onderhoud in eigen hand houden en voor eigen rekening nemen.

Hawa is al sinds 11 juni in Accra. Ze informeert niemand over haar bezigheden aldaar. Op onze mails wordt niet gereageerd; de meiden in de shops heeft ze (op 2 na) nog nooit bezocht; de hele microfinanciering gaat aan haar voorbij. Tot overmaat van ramp heeft ze Paul gebeld met het verzoek om de sleutels van het kantoor in te leveren en over te dragen aan haar jonge, onervaren, zeer zwakke assistent, David genaamd. Paul kreeg te horen dat hij niet meer welkom was. Hij kon z'n biezen pakken. Maar uh……..wie moet de meiden dan 's middags lesgeven? Hawa had bedacht dat de 'masters' sewing, weaving, hairdressing maar moesten werken tot 15.00 uur in plaats van tot 12.00 uur. Dit betekent dus dat er nog slechts praktische vaardigheden worden geleerd. En aan rekenen, Engels en gezondheidsvoorlichting wordt geen aandacht meer besteed. Het is werkelijk triest! De reden dat Paul kon vertrekken vond zijn oorzaak in het feit dat Paul met ons een te goed contact had. Volgens Paul speelt jaloezie ook een rol. Hawa kan het niet verkroppen dat Paul - met dank aan Nederlandse sponsoren - een management-opleiding kan volgen. Dat zij zelf ook deze kans heeft gekregen, is ze blijkbaar vergeten. Paul heeft al 3 jaar lang vrijwillig les gegeven op NFD en krijgt zomaar de bons. Bizar! Maar er gebeurde nog meer tijdens de afwezigheid van Hawa. In haar kamer werd ingebroken. Achteraf gezien was Paul dus heel blij dat hij de sleutels had ingeleverd. Hawa kennende zou zij hem anders simpelweg de schuld hebben gegeven van de inbraak. (Terwijl hij slechts de sleutels van het kantoor had). Abena, de juf hairdressing en vrouw van Paul zou op 1 juli (enkele maanden na de bevalling van zoontje Ausbert) weer gaan starten in stap 1. Dit was afgesproken met haar vervangster. Toen Abena dan ook liet weten weer klaar te zijn om te beginnen, escaleerde een en ander. De tijdelijke vervangster (Sadia) lichtte Hawa hierover in en toen sloeg de vlam in de pan. Hawa gaf niet alleen Paul de bons, maar ook zijn vrouw Abena. De hairdressing-meiden lieten weten dat alle materialen op waren. Het is werkelijk triest gesteld in stap 1: Hawa een maand in Accra; Paul mag geen les meer geven; juf hairdressing Abena is ook niet meer welkom en er is geen geld voor nieuwe materialen. Ons hart draaide om toen we de ellende zagen, maar de meiden reageerden gelaten. De enige reactie was: 'Lets's pray!'
Pas half juli kwam Hawa weer boven water en was terug in Tamale.
En…..Hawa was natuurlijk Hawa gebleven!!
Via de mail verzocht ze ons een document op te sturen dat we reeds 6 maanden geleden verzonden hadden!!!! Hierna werden we geacht naar 'haar verdere pijpen te dansen'. Toen we duidelijk maakten dat we bezig waren om NFD af te ronden, werd de toon steeds grimmiger.
Maar een echt absoluut dieptepunt in de Hawa-story was ongetwijfeld de volgende gebeurtenis: Zoals reeds werd gememoreerd, was er tijdens de afwezigheid van Hawa op haar kamer ingebroken. Meteen na terugkomst uit Accra stapte Hawa naar de politie hier in Tamale om aangifte te doen van die inbraak en tevens teacher Paul als hoofdverdachte te lanceren. Zij kan absoluut niet verkroppen dat wij een heel goed contact hebben met Paul. Door Paul te beschuldigen had zij een manier gevonden om ons te 'raken' en te dwarsbomen. In Ghana is het overigens gebruikelijk dat de hoofdverdachte (Paul) wordt aangedragen door degene die aangifte doet (Hawa). De hoofdverdachte is dan tevens daadwerkelijk de enige echte verdachte in de ogen van de politie. (Stel: Je wilt je buurman 'een hak zetten', dan ga je hier gewoon naar de politie en zegt: 'Mijn buurman heeft mijn fiets gestolen'. De politie gaat dan onmiddellijk naar de buurman en pakt 'm op). Hawa's actie had een behoorlijke impact. 's Morgens om 9.00 uur werd teacher Paul op zijn basisschool opgehaald door de politiebus (Hawa was zelf ook in de jeep aanwezig) en voor verhoor meegenomen naar het bureau..Vervolgens werd Paul's kamer volledig onderzocht en dus helemaal op z'n kop gezet. Natuurlijk was er niets te vinden! Weer terug op het politiebureau diende Paul een door hem zelf geschreven verklaring af te leggen. Omstreeks 16.00 uur in de middag was hij weer thuis en nam meteen telefonisch contact met ons op. Het is werkelijk bizar! Paul was op borg vrijgelaten. Zijn vader moest garant staan. In het geval dat Paul de benen zou nemen, diende zijn vader 300 GHc (200 Euro) te betalen. Waarom dit bedrag? De goederen die op de kamer van Hawa waren gestolen (TV, radio en ventilator) vertegenwoordigden een waarde van 300 GHc. Paul vertelde ook dat hij zich de komende tijd dagelijks (en daarna wekelijks) moest melden op het politiebureau in Tamale. Wij van onze kant vroegen Paul hoe we hem in deze situatie konden helpen. Wij voelden ons min of meer mede verantwoordelijk voor de situatie die was ontstaan. Afgesproken werd dat wij de volgende dag het hoofd van zijn primary school zouden bezoeken om Paul bij te staan richting zijn werkgever. Niet alleen de adjunct-direktrice was aanwezig; het voltallige team gaf acte de présence! In het kantoor hebben wij uitgelegd dat we al 2 jaar als vrijwilliger samenwerkten met Paul en dat Paul een kanjer was en zonder hem NFD allang niet meer had bestaan. We vertelden over de Hawa-stress, de frustraties en de zware tijden. Altijd weer was het Paul die ons aanspoorde om door te gaan. Nu waren wij hier om hem te supporten. Wat ons het meeste pijn doet, is het feit dat Paul's goede naam een deuk heeft opgelopen. Toen we ons verhaal hadden gedaan, merkten we dat Paul op zijn school niets hoefde te vrezen. Ook zijn collega's steunden hem. Het werd 'gedragen'. Men liet ons weten dat men onze komst enorm had gewaardeerd. Feit bleef natuurlijk wel dat ook de naam van de school was 'beschadigd'. In feite zouden we dus ook nog de community in moeten gaan. Men begreep dat dit ondoenlijk was. Nadien stelde Dees voor om de community dan maar naar school te laten komen. Je zou natuurlijk een PTA kunnen organiseren en bovenstaande gebeurtenis als agendapunt aan de ouders meedelen. Bovendien vonden we unaniem dat Paul's goede naam gezuiverd moest worden en adviseerden we hem om Hawa aan te klagen wegens smaad.
Ook gingen we met Paul mee naar het politiebureau. Paul had in zijn verklaring verteld dat hij samenwerkte met 2 'white people'. Het lag voor de hand dat de politie die 2 'witten' ook wilde zien. We spraken af dat wij ons min of meer op de achtergrond zouden houden en zeker niet het woord 'geld' zouden laten vallen, aangezien de politie in Ghana behoorlijk corrupt is.Gevaar is dat de aanwezigheid van 'witten' het corruptie- proces zou opstarten. Bovendien gingen wij op eigen intitiatief naar de politie en dat is hier 'not done'. Je moet eigenlijk wachten totdat je wordt uitgenodigd voor een gesprek. In ons geval echter was het niet verkeerd dat wij ongevraagd mee waren gegaan en onze tactiek (rustig houden, vriendelijk lachen, meegaan in de ceremoniele openingsbegroetingen enz.) werkte absoluut in ons voordeel. Bovendien kende de politie de 'white people' wel…….en inderdaad…….de afgelopen 2 jaar waren we verschillende keren op dezelfde lokatie geweest, i.v.m. oplichting (betaald voor een internetverbinding die nooit werd gerealiseerd; dader opgespoord en wij kregen ons geld terug); onterechte bekeuring (wielklem auto; terwijl nergens stond vermeld dat op die plek niet geparkeerd mocht worden); advies m.b.t. een politierapport uit Ghana of Nederland, met het oog op onze verblijfsvergunning en nu waren we dan aanwezig om Paul bij te staan. Hoewel het natuurlijk een formele setting was, voelden we wel dat we aan de winnende kant stonden. Onze presentatie en onze uitleg waren goed; argumenten waren onderbouwd. Ongetwijfeld heel anders dan de vloekende, tierende, razende Hawa
die een dag eerder op dezelfde plek had gestaan. En hoewel wij als 'witten' ons -op advies van landlord Jacco- een beetje op de vlakte hadden gehouden, konden we het toch niet laten om aan het einde even het woord te mogen hebben. Dat was geen enkel probleem voor de
politie. Dees liet zich ontvallen: 'Madam Hawa has damaged the public image of Paul. She has spoilt his good name. It is moral damage'. De politie knikte goedkeurend en liet weten dat Paul de mogelijkheid had om Hawa aan te klagen. Eénmaal buiten was de reactie van Paul: 'You mentionned the right words on the right moment!' Alledrie hadden we een goed gevoel over zowel het bezoek aan de school als ook het bezoek aan het politiebureau. Toen we Paul vroegen of hij de nacht ervoor nog had kunnen slapen, was zijn antwoord: 'I have dreamt about the whole issue and then I read in my Bible; God knows that I am innocent!'
Ook voor de NFD-meiden heeft het een behoorlijke impact. Teacher Paul niet meer op NFD-Teacher Paul in een politiebus blablabla…………Op een avond stonden er dan ook 2 NFD-meisjes uit stap 1 bij ons op de stoep 'just to greet us', maar al snel kwam het hoge woord eruit: 'Wat was er toch gebeurd?'
En Hawa blijft ons verbazen en onaangenaam verrassen. Twee dagen nadat Hawa bij de politie had gemeld dat Paul bij haar zou hebben ingebroken, staat Hawa met haar nieuwe 'secretary' David bij ons op de compound. De verschijning van de nog zeer jonge David werkte bij ons behoorlijk op de lachspieren: Strak in het pak, een gewichtig dossier onder zijn arm en een geleerd brilletje op zijn neus. Hawa zegt dat ze Ben wil spreken, maar Ben maakt haar duidelijk dat hij daar - gelet op de situatie - absoluut geen zin in heeft.
Hawa wordt vriendelijk doch dringend door Ben verzocht de compound onmiddellijk te verlaten. Zij weigert……..
Hawa begon te schelden en iedereen kon meegenieten. Op dat moment verscheen onze landlord mister Jacco ten tonele. Even leek het erop dat de rust zou wederkeren, maar als Hawa opnieuw begint te vloeken en te tieren, lijkt er iets te 'knappen' bij de altijd zo rustige, aardige en wijze mister Jacco. Nog nooit zo'n furieuse Jacco gezien! De vlam sloeg opnieuw in de (Ghanese) pan en Jacco belde de politie. Op dat moment verliet Hawa eindelijk de compound. Jacco vertrok richting politiebureau. Zijn bedoeling was om aangifte te doen van bedreiging. Hij liet ons weten: 'Don't worry; you are not involved!' Toen hij terugkwam liet hij weten dat Hawa diezelfde middag nog opgepakt zou worden. Om 13.00 uur zou de politie haar thuis ophalen voor een verhoor.
Toen bleek echter dat ze op dat tijdstip niet thuis was; ze verbleef in een eettentje in de stad. Aldaar werd ze alsnog opgepakt door enkele agenten en meegenomen naar het politiebureau.
Uiteindelijk bleek dat aangifte van bedreiging in formeel juridische zin (nog) niet aan de orde is. De politie maakte van het voorval een aantekening en Hawa werd zeer nadrukkelijk medegedeeld dat ze onze compound niet meer mocht betreden. Ze moest mister Jacco met rust laten. Ook Ben en Dees mag ze - zowel op maar ook buiten de compound - niet meer lastig vallen. Mocht Hawa deze officiële formele waarschuwing in de wind slaan, dan heeft ze een gigantisch probleem, maar mister Jacco kan dan wél aangifte doen van bedreiging.
Als het politieonderzoek voor wat betreft de beschuldigingen naar Paul zijn afgerond, zal hij Hawa voor de rechter slepen. Hij gaat aangifte doen van smaad. Zijn goede naam is beschadigd. Dus Hawa kan de lol nog op!
Gelukkig kreeg Paul 'support' van velen: De meiden en de caretakers lieten weten: 'Oh we feel sorry for mister Paul; madam Hawa is mad; it's very, very bad!'
Of dat nog niet genoeg was……..
Op diezelfde dag ontvingen we een mail van onze NFD-voorgangers uit Nederland. Er werd gevraagd om een advies.
Hawa had namelijk verzocht om een financiële vergoeding voor een management-cursus in Accra van 5 weken. Kosten: 700 $ vermeerderd met de kosten van 40 $ per dag voor huisvesting. De totale kosten bedroegen zo'n 2100 $. Een peperdure cursus dus.
Zoals bekend hebben wij (lees: sponsoren in Nederland) haar management-cursus van 1½ jaar hier in Tamale bekostigd: Deze cursus heeft ze - vanwege slechte studieresultaten - nog steeds niet afgerond.
Krijg nou wat…..De ene cursus is nog niet afgesloten of een nieuwe peperdure cursus wordt al aangevraagd. Het moge duidelijk zijn dat wij een negatief advies naar Nederland stuurden. Zij heeft absoluut geen capaciteiten en het is 'waste of money' om in die vrouw te investeren.
Nog steeds vallen we van de ene verbazing in de andere……………
Een ontdekking in de privésfeer van Hawa. Zij woont samen met haar jongere broertje Mohammed, een knaap van ongeveer 14 jaar.
Op het moment dat Ben aan Paul vroeg of deze broer ook verdacht werd van de inbraak, reageerde Paul nogal verrassend: 'Kleine broertje, deze Mohammed is de zoon van Hawa!!!!!!!!!' Hawa had dus al op haar 14e jaar een kind. Deze tienerzwangerschap was totaal onbekend bij ons. Een tijdje geleden was de vader van Mohammed - met wie zij sinds zijn geboorte in onmin leefde - overleden.
Opmerkelijke informatie, maar natuurlijk tevens ook een trieste ontdekking…..
En de Hawa-story gaat maar door……………
Wij hebben altijd verslaglegging gedaan voor onze sponsoren als het gaat om de besteding van de sponsorgelden. Aangezien Hawa uiteindelijk zelf de NGO moet gaan runnen, had één organisatie een gedeelte van een bedrag rechtstreeks overgemaakt naar Hawa. Wij hebben haar diverse keren op het hart gedrukt dat ze 'reports'moest schrijven naar de organisatie, aangezien Nederland uiteraard wil weten hoe gelden zijn besteed. Dit alles speelde zich een half jaar geleden af. En nu komt Nederland en vraagt terecht aan Hawa hoe zij de 'money' heeft besteed. Tot onze verbazing en ergernis stuurde ze ons een mailtje of wij geen 'final report' konden maken. Nee dus…..Het is toch echt te gek voor woorden: Hawa krijgt het geld, geeft het geld uit en wij mogen het opknappen. We lieten haar dan ook weten dat zij degene is die nu aan zet is. Zij zal financiële verantwoording moeten afleggen.
Nog meer Hawa…………
We krijgen te horen dat Hawa tijdens een zondagsdienst in de kerk een oproep heeft gedaan
om de gestolen spullen via een aparte 'collecte' opnieuw aan te kunnen schaffen. Het is toch echt een giller….gekker kan het niet worden, maar met Hawa is niets onmogelijk!
En dan wordt op het politiebureau aan teacher Paul een brief overhandigd. De brief is geschreven door Hawa. In deze brief kondigt Hawa aan dat zij het Paul de komende tijd nog behoorlijk lastig zal maken. 'Je kunt in de komende tijd drastische maatregelen van mijn kant verwachten', aldus Hawa. Het blijft natuurlijk gissen wat Hawa hiermee precies bedoelt, maar feit is wel dat we hier te maken hebben met iemand die tot alles in staat is.
Hier in Ghana is het mogelijk enkele huurlingen te rekruteren om - tegen betaling - een niet al te frisse opdracht uit te voeren.
De motorbike van Paul saboteren? Teacher Paul in elkaar slaan? Zijn vrouw Abena inclusief zijn 4 maanden oude zoontje Ausbert iets aan doen? Brand stichten in Paul's kamer?
De mogelijkheden van terreur zijn legio en tegen betaling is hier alles mogelijk!!!!
De politie reageerde nogal laconiek met: 'Niets aan de hand, maak je geen zorgen'.
Voor ons lijkt het echter net op een horror-film.
Wij van onze kant vragen Paul vooral goed uit te kijken en zijn motorbike telkens te inspecteren We houden ons hart vast, zeker omdat we binnenkort op verlof gaan en we Paul dan even niet meer kunnen steunen als het mis mocht gaan………..

En dan heeft Paul gelukkig ook goed nieuws te melden: De 'admission letter' is in zijn bezit.
Hij heeft de goedkeuring gekregen om in september a.s. te starten met zijn nieuwe opleiding.
Zoals bekend hebben we voor Paul in Nederland een sponsoractie op touw gezet om deze kosten te kunnen betalen.

Het schooljaar loopt ten einde en Paul hoeft binnenkort enkele weken geen les te geven ('zomervakantie' in gewoon Nederlands). Op zijn basisschool is dan ook de periode van de proefwerken aangebroken teneinde te kunnen bepalen welke leerlingen worden bevorderd.
Enigszins gefrustreerd vertelde Paul dat het Ministerie van Onderwijs in Accra van het ene op het andere moment had besloten dat alle door de school ontwikkelde proefwerken werden vervangen door 'Accra staatsexamens'.
Een week voor de aanvang van de schoolvakanties waren de bewuste examens echter nog niet ontvangen. Concreet betekende dit voor Paul's school dat zijn school niet in staat was te toetsen en dus maar moest wachten, wachten, wachten.
Deze onzinnige interventie van het Ministerie had slechts ten doel een budget en de daaraan verbonden (corrupte) steekpenningen op te souperen, aldus Paul.
.
We dachten dat velen nu wel de eigen shops van de meiden hadden gezien, totdat Peter van NorGhaVo liet weten ook wel belangstelling te hebben voor 'een rondje kiosk'. Nou, oké…..
Aangezien Paul en Ishmel in samenwerking met NorGhaVo Ghana de terugbetalingen van de leningen voor hun rekening zullen nemen, is het natuurlijk ook wel logisch dat iemand van NorGhaVo in ieder geval 1x de lokaties heeft gezien. Natuurlijk was de onterechte arrestatie van Paul nog steeds overal het onderwerp van gesprek. Wij hadden het plan om de jonge Nederlandse vrijwilliger die op onze compound woont mee te vragen voor deze kiosk-tour. We stelden dit voor aan Peter, maar tot onze grote verbazing wilde hij dit liever niet……'He is not from NorGhaVo'……Nou ja zeg, maar hij werkt hier wel vrijwillig!
Hoe het ook zij……de kiosk-tour met Peter was erg leuk. Hij liet weten: 'I'm impressed!'

Aangezien de malaria Dees blijft achtervolgen, zetten we 'coils' bij de buitendeur/de veranda neer. Een staafje dat een geur verspreidt waarmee muskieten worden verdreven. Het brandt 12 uur.

Als het regent ligt het hele leven hier stil. Regen is een algemeen aanvaard excuus om niet naar school of je werk te gaan. Supervisor Taiba was dan ook niet op Kukuomarket. Wij bezochten haar thuis. Ik heb ongetwijfeld eerder gesproken over de armoedige behuizing, maar het lijkt wel of we het niet meer zien. We komen er graag. De man van Taiba is teacher en heeft maar liefst 52 kinderen in zijn klas. Samen met hun dochtertje Nana (en een baby op komst) leven zij in vreselijke omstandigheden. De hartelijkheid is echter aandoenlijk! 'We are always most welcome!' Taiba vindt het vreselijk dat we stoppen op NFD. Zij raakt natuurlijk ook haar baantje kwijt en de extra 25 GHc per maand kan het gezinnetje wel gebruiken. Ze is nu doende om ergens anders 'aan te schuiven'. Een vriendin heeft een shop en wellicht kan Taiba daar naar toe. Zelf zou ze ook heel graag een shop willen hebben, maar……no money! Het is eigenlijk te zot voor woorden: Onze meiden hebben een shop, maar zijn nog niet echt bekwaam in hun vak, terwijl Taiba een hele goede naaister is maar geen shop heeft. Als we in Nederland zijn proberen we voor Taiba nog iets aan fondsenwerving te doen. Zij heeft dat absoluut verdiend! Taiba zal dus binnenkort Kukuomarket verlaten. Toen wij destijds de containers inrichtten, hadden we ook enkele 'plastic chairs' aangeschaft. Heel voorzichtig vroeg Taiba ons of zij misschien 2 plastic stoeltjes mocht hebben…..voor haar toekomst…..
Op zo'n moment moeten wij weer even slikken…………natuurlijk mag dat……..2 plastic stoeltjes zeg…………….
Ook de NFD-meiden blijven in hun hutje als het regent. Ze willen maar niet begrijpen dat ze altijd in hun shop moeten zijn…………regen of geen regen………….Ja, het is nog een lange weg! Maar…..count your blessings!.....Het deed ons deugd dat kleine Fozia ondanks de regen richting stageplek was gefietst. Zoals eerder gemeld is Fozia geen sewing-ster. Een half jaartje teruggaan naar de stageplek gedurende 3 dagen per week is gelukt, dankzij ons goede contact met stagebegeleider mister Halilahi. We besloten Fozia te verrassen met een bezoekje. Nou dat was midden in de roos! Ze straalde! Mister Halilahi liet ons weten dat ze nu 'more serious' was. Ze weet dat dit haar laatste kans is om meer professioneel verder te kunnen gaan in haar eigen shop.

En dan Job van onze compound………….Het lijkt net of hij nu pas in de gaten heeft dat we dus echt gaan vertrekken. Hij vindt het niet leuk dat we gaan en kan zich geen houding geven. Als uit het niets liet hij zich ontvallen: 'The name of my first born daughter will be Desirée'.

Zo af en toe vinden er politiecontroles plaats in Tamale. Ook wij worden wel eens aangehouden. Zoals die ene keer: 'Waar kom je vandaan?' 'Waar ga je naartoe?' 'Uit welk land kom je?' enz.
Geen enkele zichtbare controle; slechts een blablabla social talk. Net voordat we wegreden zei de wat oudere politieman: 'On this Saturday, do you have something for your father?'

Supervisor Taiba van Kukuomarket heeft een dochtertje (Nana) van bijna 2½ . Begin december verwacht zij haar tweede kindje. Als kleine Nana laat weten dat zij toch wel erg nodig moet plassen, begint Taiba het liedje te zingen dat de kleine meid heeft geleerd op de crèche en dat wordt gebruikt tijdens dit soort hachelijke situaties: 'There is fire in the mountains…….run, run, run!'

En dan is het 29 juli en is Job van onze compound jarig. Hij werd 23 jaar.Vanzelfsprekend werd er door ons aandacht besteed aan zijn verjaardag.
Happy birthday werd vocaal ingezet en een presentje voor deze altijd zo behulpzame Job was op z'n plaats. We realiseerden ons echter dat wij de enigen waren die aandacht hadden besteed aan zijn 'birthday'. Verjaardagen in Ghana gaan namelijk geruisloos voorbij…….

Zoals de trouwe lezer inmiddels weet, kan het voedsel je behoorlijk parten spelen.
Oppassen dus en gezond verstand gebruiken!
Een behoorlijke risico factor ontstaat als je eten koopt langs de kant van de weg.
Hoewel er een soort van keuringsdienst is, blijkt dit een 'wassen neus' te zijn. Controleurs blijven gewoon achter hun bureau zitten en gaan dus gewoonweg niet 'de boer op' om hun opgedragen taak uit te voeren.

En dan het ophalen en versturen van mailtjes. Ben heeft alle Tamale internetcafés al min of meer gehad. Het afgelopen jaar maakte hij gebruik van 'Fuzzy internetcafé'.
Rekening houdende met de Ghanese omstandigheden, was hij daar erg tevreden over.
Echter…………. de laatste 2 weken is de server meer 'down' dan 'up'.
Erg frustrerend als je 's morgens in alle vroegte met je laptop arriveert en steevast te horen krijgt: ' I am very sorry, but……..'
Dat de techniek je zó vaak in de steek laat, lijkt erg onwaarschijnlijk. Volgens insiders zou er een achterstand zijn in de betaling van de rekening. Om te pesten draait de leverancier in Accra dan gewoon regelmatig de knop om! De laatste 2 weken voor ons verlof dus alsnog geswitcht van internetcafé.

Ons (tijdelijke) afscheid nadert. Het is onwerkelijk. Niet alleen voor ons, ook voor de meiden, Paul, Taiba en vele anderen. Voor Taiba is het naderende vertrek zelfs niet bespreekbaar. Normaal gesproken is zij (en vele Ghanezen met haar) een kei in accepteren en incasseren, maar als het dit soort zaken betreft, lijkt het wel of men de realiteit niet onder ogen wil zien.
Iedere keer weer krijgen we te horen: 'You come back or…….?!'
Als we begin augustus echt gedag gaan zeggen, zullen we de meiden verrassen met een groepsfoto waar zij alle 13 op staan.

Spullen inpakken; spullen wegdoen…….Wat blijft in Ghana? Wat gaat mee naar Nederland?
Spullen weggooien is in deze setting natuurlijk niet aan de orde. De meiden en andere mensen uit de community kunnen alles gebruiken wat in onze ogen afdankertjes zijn.
Tot het einde toe hoeven we ons niet te vervelen en is er aan werk geen gebrek. Soms lijkt het net of het nooit ophoudt. Op de valreep krijgen we nog te maken met 'van alles en nog wat':
Zo krijgen we het verzoek om contact op te nemen met een Amerikaanse dame die geïnteresseerd is in het fenomeen 'Kayayoo-girls' en daar een artikel over wil schrijven. Voor ons is NFD echter passé. Bovendien is het beter dat Hawa deze pr-aktiviteit voor haar rekening neemt!
Op dezelfde dag staat er plotseling iemand op de stoep die vertelt dat hij een sewing-attachment heeft. Een stageplek dus waar de NFD-meiden welkom zouden zijn. Normaal gesproken gaan onze sewing NFD-meiden op stage in het naai-atelier van mister Halilahi. Hij is onze stagebegeleider sewing. Net als Halilahi maakt onze bezoeker deel uit van de Ghana National Tailors (Dress-makers association). Wij zijn gewend om op de stageplek van mister Halilahi 25 GHc per meisje te betalen. Onze bezoeker bood echter aan dat de NFD-meiden gedurende een periode van 3 jaar gratis bij hem hun stage konden realiseren.
Volgens onze informant zou zijn sewing organisatie 'Ghana National Tailors' de stad Tamale in 10 zones hebben verdeeld, teneinde onnodig gereis van stagiaires te voorkomen. De stageplek van mister Halilahi is ver verwijderd van de hoofdlokatie NFD. De stageplek van onze bezoeker is in dezelfde 'area', waar ook NFD is gevestigd. Onze grote vriend mister Halilahi is voorzitter van de 'Ghana National Tailors'. Een en ander klonk heel goed. Natuurlijk namen we even contact op met de voorzitter en wat bleek………
Mister Halilahi was weliswaar op de hoogte van de plannen, maar het zou nog veel te vroeg zijn voor eventuele wijzigingen. Onze informant liep gewoon voor de muziek uit…….. Ja,ja ook dit is Ghana.Verstrekte informatie dient altijd te worden gecheckt ter voorkoming van miscommunicatie.
Op ons verzoek nam ook Paul contact op met de betreffende man. In eerste instantie hadden we het plan om via Paul de meiden op de hoogte te brengen van het goede nieuws, maar…….zowel Paul als wij zijn weg bij NFD. Bovendien bestaat het gevaar dat Hawa weer alles verkeerd uitlegt en wij met de beste bedoelingen worden opgezadeld met problemen. Paul adviseerde de man dan ook om zelf contact op te nemen met Hawa. Echter…..de man wilde hier niets van weten. Hij kende Hawa maar al te goed en wist dat een normaal gesprek zinloos was. Er werd dan ook besloten dat de man zelf de meiden zou aanspreken. Deze dames passeren namelijk dagelijks zijn stageplek. En voor wat betreft die gratis stage-periode: Volgens Paul was het tactiek van de man om middels het woord 'gratis' de meiden te lokken. Al snel zou hij de 'witten'de rekening presenteren: 'I have to buy sewing-machines…….there are no materials'…….enz. enz. enz.

We hebben het druk. Aan de ene kant zijn we bezig om Ghana tijdelijk af te sluiten en aan de andere kant zijn we doende om het verlof in Nederland voor te bereiden. Eerst moeten we echter NFD afronden. Het belangrijkste is om de microfinanciering goed op papier te zetten en om de MOU (Memorandum of Understanding) te realiseren. Ook houdt onze nieuwe NorGhaVo-baan ons al een beetje bezig en moeten we gaan inpakken met het oog op onze verhuizing in Tamale.
Het nieuwe huis in Tamale is ongemeubileerd.
Maar er is ook nog Nederland, waar we nog steeds de laatste 2 weken van ons verblijf moesten regelen. De kans dat een tweede accommodatie via vakantie-oppas zou gaan lukken werd steeds kleiner. De mogelijkheden die zich voordeden waren niet adequaat: Westen van het land, niet aaneensluitende periode, te korte of te lange periode en niet te vergeten al die huisdieren (die wij dus niet willen!) Op een gegeven moment moesten we knopen doorhakken. We moesten namelijk ook nog onze terugvlucht Amsterdam-Accra boeken. We besloten dan ook om de laatste 2 weken van ons verlof door te gaan brengen in het Nivonhuis Eikhold in Heerlen (Natuurvrienden huis). Zeist en Heerlen dus! Toen Heerlen ook geregeld was, werd de terugvlucht geboekt. Op 27 september hopen we weer terug te vliegen van Amsterdam naar Accra. Dan is er nog een huis in Venlo, dat binnenkort door nieuwe huurders bewoond gaat worden. Dit is ook weer een aandachtsveld.

Twee jaar werken op het project NFD (Northern Friends for Development) zijn voorbij...............................

We hebben onze doelen gehaald:
- We hebben NFD meer fundament kunnen geven (o.a. door het realiseren van een microfinancierings-dekundige);
- We hebben boss Hawa en teacher Paul een management-opleiding kunnen bieden;
- We hebben de sponsorgelden uit Nederland veilig gesteld, d.m.v. een MOU (Memorandum of Understanding), waarin rechten en plichten staan vermeld;
- We hebben een trainingscentrum kunnen bouwen voor kansarme meisjes (3 containers op een marktplaats: weef en naai-department en een kappersafdeling);
- We hebben 13 meiden middels microkredieten kunnen helpen aan hun eigen business/hun eigen shop. 4 weaving-girls, 4 sewing-girls en 5 hairdressing-girls zijn gestart in hun houten kiosk. Op de homepage staan de 13 'lucky ones!'

We komen 6 weken op verlof naar Nederland (15 augustus-27 september 2008).
De uitvalsbasis is niet Venlo, aangezien ons eigen huis is verhuurd.
De eerste 4 weken (16 augustus-13 september) wonen we in Zeist en fungeren daar als vakantie-oppas.
Website: www.vakantieoppas.nl
De laatste 2 weken (13 september-27 september) wonen we in Heerlen in Nivonhuis Eikhold (Natuurvriendenhuis).
Website: www.nivon.nl
We zijn gedurende onze verlofperiode telefonisch te bereiken op: 06-23252809
E-mailen kan op: staarink.pleumeekers@googlemail.com
Website: www.bendeesonderweg.nl
Een presentatie van ons 2e jaar Ghana zal niet plaatsvinden tijdens onze verlofperiode, aangezien er nog steeds aan gewerkt wordt.
Natuurlijk vinden wij het heel erg leuk om jullie tijdens onze verlofperiode te ontmoeten. Van harte welkom in Zeist en/of Heerlen! Aangezien we gedurende deze 6 weken zijn aangewezen op openbaar vervoer en we ons bovendien niet willen volplannen, leggen we het initiatief bij jullie neer. Als je ons wilt bezoeken, graag even een belletje op bovenstaand mobiel nummer. We kunnen dan tevens het adres doorgeven. Uit privacy-overwegingen (vakantie-oppas Zeist) willen we namelijk geen adresgegevens vermelden in mail cq op site.

Wellicht dus tot binnenkort?!

Na 6 weken verlof in Nederland, keren we terug naar Ghana, naar Tamale.

Ook onze persoonlijke doelen zijn gehaald:
- We hebben een verblijfsvergunning/werkvergunning (we hoeven nu nooit meer een visum aan te vragen en kunnen altijd onbeperkt Ghana in-en uitreizen).
- We gaan verhuizen in Tamale (ongeveer 7 km. verderop. 2 jaar wonen op een 'sharing compound' is genoeg. Hoewel we een hele mooie tijd hebben gehad en het gezin van de huisbaas erg aardig is, lijkt het ons ook wel weer eens fijn om iets meer privacy te hebben);
- We krijgen een andere baan: Senior-volunteer voor onze uitzendorganisatie NorGhaVo (Northern Ghana Volunteers).
Fungeren als intermediair/schakel tussen NorGhaVo Ghana en NorGhaVo Nederland.

Kortom: Een nieuwe uitdaging!

Overigens: Zoals eerder gemeld stoppen we met onze maandelijkse nieuwsbrieven. Dit is het laatste exemplaar. (Nieuwsbrief 24 / Juli 2008).

Lieve mensen in Nederland, dit was het dan………………….
Hopelijk hebben jullie genoten van ons Ghanese wel en wee van de afgelopen 2 jaren.
Voor ons was het in ieder geval een absolute verrijking!!!

Alle goeds gewenst!
Warme groet,
Ben en Dees