Nieuwsbrief 15                                       Oktober 2007

De overvloedige regenval van de afgelopen maanden (augustus-september) heeft voor Noord-Ghana nog steeds vervelende gevolgen. Er dreigt nu een tekort aan voedsel. De Duitse Ambassade en het Rode Kruis hebben de helpende hand reeds toegestoken. 

1 oktober: Vanaf vandaag gaat Job zijn kookkunsten op ons uitproberen! Hij vindt het fijn om een centje bij te verdienen. Als het ons niet bevalt, nemen wij het weer over. Het blijft een beetje zoeken naar voldoende variatie.

Oktober startte voor ons met het houden van een ‘donderpreek’ voor de meiden in de containers op Kukuomarket. Strekking was: We gaan niet investeren in meiden die ongemotiveerd zijn; niet komen opdagen; of slapen belangrijker vinden dan werken!

Bovendien vroegen we aan mister Alilahi (de stagebegeleider van het naai-atelier) om ook nog eens een keer een ‘peptalk’ te houden richting meiden. Verder zullen we de meiden ‘laten testen’ als het gaat om de praktische vaardigheden en er zal een meeting georganiseerd worden met de ‘Parents-Teachers Association’. We zullen dan duidelijk laten merken dat wij niet zullen beginnen met microkredieten als de meiden niet serieus meewerken.

Hoewel we een ‘second opinion’ vroegen aan mister Alilahi, als het gaat om de aanschaf van nieuwe degelijke naaimachines, besloten we om de koop voorlopig uit te stellen. Dit als een soort sanctie-maatregel richting meiden. Uiteraard moeten de meiden nieuwe naaimachines ‘verdienen’. Een goede uitslag van de test is een voorwaarde. We spraken onze teleurstellingen en frustraties uit, als het gaat om hun motivatie en houding. Hoe zat het trouwens met de betaling van de eigen bijdrage van 20% voor de fietsen? Nog steeds had slechts 1 meisje (van de 7) betaald. Kortom: De dames van Kukuomarket verdienden een behoorlijk standje!!!

Het heeft lang geduurd voordat de weefuitrusting van de dames op Kukuomarket compleet was. Weven is het duurste ‘department’. We zijn inmiddels al aardig thuis in het hele Engelse vakjargon van weaving: Loom; reed; yarns; rollers; wrap; bobbin winders; shuttles; sticks/pegs enz.

Maar op 1 oktober werden dan eindelijk de laatste attributen aangeschaft.

 De meiden op Kukukomarket zijn momenteel het lastigste van allemaal. De vaak uitzichtloze situatie maakt de meiden inventief. Zoals die ene keer……’Mister Ben, I have lost 5000 cedis (ongeveer 50 eurocent) in your car’. Er wordt naarstig gezocht, maar niets gevonden. De achterliggende gedachte is: ‘Zou mister Ben zo gek zijn om ons 5000 cedis toe te stoppen?’

Dan laat Aysia (de supervisor sewing op Kukuomarket) ons weten dat één van de meiden haar heeft bestolen. Het gaat om 3000 cedis (ongeveer 30 eurocent). Bewijzen kunnen we niets, maar het maakt het er allemaal niet gemakkelijker op.

Oh, these girls………………….It’s not easy………..!!!

Mr. Alilahi (de ‘master’ van de stageplek sewing) was verhuisd. Dit betekende dat we zijn nieuwe werkplek gingen bekijken. Voorheen zat hij midden in de stad centraal op de markt. Nu heeft hij zijn nieuwe shop geopend buiten de stad aan de Kumasi-road.

Toen we mister Alilahi vertelden dat de meiden op Kukuomarket ongemotiveerd en onbekwaam zijn, was ook hij erg teleurgesteld. 4 van de 7 meiden zijn namelijk door hem ‘opgeleid’. De kneepjes van het sewing-vak heeft hij bijgebracht. In de loop der tijd hebben wij toch een speciale band met deze man opgebouwd. Hij was dan ook meteen bereid om ons te helpen en zal een vermanende ‘peptalk’ gaan houden op Kukuomarket.

Ook zal hij een test organiseren en hij zal ons adviseren bij de aanschaf van de juiste naaimachines. Maar………we moesten nog even geduld hebben. Eerst moest de Ramadan voorbij zijn……..

Oh, oh die Ramadan……..ook in de educatiefase zie je de gevolgen. Lesgeven tot 15.30 uur lijkt onmogelijk te zijn. Teacher Paul moet het om 14.45 uur al voor gezien houden.

Ramadan op de stageplek hairdressing betekent nog steeds dat de NFD-meiden de hele dag verveeld onderuit gezakt zitten. Het is werkelijk te zot voor woorden!

Ook in de containers op Kukuomarket zie je de impact van de Ramadan. Toen we een keer onverwachts arriveerden, lag iedereen te slapen. Onze eerste reactie was natuurlijk in de trant van: ‘Zeg dames, actie a.u.b. Jullie moeten produceren, anders zal er niemand iets komen kopen’. Toen we alleen maar zeer verdrietige en gelaten gezichten zagen, vroegen we of Aysia (de supervisor van de meiden op Kukuomarket) ons wilde helpen om duidelijk te krijgen wat er nu precies aan de hand was. De aanwezige meisjes spraken geen Engels, maar Aysia kan gelukkig vertalen van Dagbani naar Engels. Al snel bleek dat de oorzaak simpel was: De meiden waren doodmoe! Zij moeten namelijk tijdens de Ramadan om 19.00 uur; omstreeks 23.00/0.00 uur en om 3.00 uur ’s nachts naar de moskee om te bidden. Daarna moeten zij gaan koken en wordt er gegeten. Omstreeks 5.30 uur kunnen ze gaan slapen, maar om 7.30 uur moeten ze weer opstaan. Het is triest om te zien dat deze meiden soms uitdrukkingsloos slechts in de verte staren………..We waren in ieder geval blij dat eindelijk eens werd uitgesproken waarom zij zich zo ‘unhappy’voelden. Deze meiden zijn namelijk totaal niet gewend om hun gevoelens te verwoorden. Onze begripvolle benadering ontlokte in ieder geval een glimlach. De huidige Ramadan-periode was natuurlijk een mooie opstap om te komen tot een gesprek over religie en cultuurverschillen. Toen wij vertelden dat we ‘doing church’ hoger in het vaandel hebben staan dan ‘praying church’ keken de meiden ons vol ongeloof aan. Voor ons is geloven een werkwoord en dat moet je gewoon dóen! Wij zien het kerkgebouw eigenlijk nooit van binnen. Dit moesten de meiden toch even verwerken. Maar toen kwam er een leuke reactie: ‘Madam Dies (ze kunnen de naam Dees niet uitspreken), maar hoe kom jij dan in de hemel?’ Het laconieke antwoord van Dees luidde: ‘Nou misschien omdat ik jou een héél klein beetje heb geholpen!’

 Annelies (de Nederlandse NorGhaVo-vrijwilligster die bij ons op de compound woont), had laten weten het leuk te vinden om NFD te bezoeken. Dus werd koers gezet richting hoofdlokatie (educatie) en natuurlijk mochten de stageplekken en de containers ook niet ontbreken.

 Ook werden er weer foto’s gemaakt voor het smoelenboek.

 Job (de huishoudelijke hulp op de compound) helpt ons nog steeds met klusjes op Kukuomarket. Hij schildert; hij timmert; hij repareert…….Waar zouden we zijn zonder Job?

 Zoals wellicht bekend scharrelt er op onze compound het nodige pluimvee rond. Regelmatig zien we nieuwe kuikentjes. Af en toe valt er één in de goot voor ons huis. Als we het nodige gepiep horen weten we dat we de helpende hand moeten uitsteken om het piepkleine kuikentje uit z’n benarde positie te bevrijden.

4 oktober…..Werelddierendag in Nederland, maar beslist niet in Ghana. Er zijn 2 waakhonden op de compound: Hope en Faithful. Laatstgenoemde had zich behoorlijk misdragen. Voor de derde keer in korte tijd had hij één van de konijnen doodgebeten en vervolgens verorberd. Slechts de kop van het konijn was de stille getuige van dit ‘dierendrama’. Voor Job was dit reden om Faithful behoorlijk af te rossen.

De hond werd vastgebonden en geslagen met een stok. Dees vond dit een goed moment om Job te vertellen over Werelddierendag.

De strekking was: ‘In Nederland geeft men een hond wellicht een extra bot en hier wordt een hond gewoon mishandeld’ Job schudde lachend zijn hoofd: ‘Animal Day; it’s really crazy!’

Nog steeds is mister Jacco (de landlord) in Nederland. Dankzij de geweldige inspanningen van Maartje (een NorGhaVo-vrijwilligster die 6 maanden bij Jacco en Suzy heeft gewoond), heeft hij deze mogelijkheid gekregen. Wij vinden het heel bijzonder dat Jacco nu in Nederland is, maar blijkbaar vindt zijn vrouw Suzy het heel normaal. Toen we een mailtje van Jacco ontvingen, leek het ons aardig om Suzy en de kinderen uit te nodigen om het bericht bij ons thuis op de laptop te komen lezen. Suzy toonde echter geen enkele interesse; de kinderen waren ook niet echt enthousiast. Maar toen Dees zoontje Eddy uitnodigde om de mail van zijn daddy te komen beantwoorden, straalde hij over zijn hele gezicht. Het is typisch Ghanees om je dan te beperken tot formele begroetingen. Eddy noemde de namen van iedereen op de compound en voegde daaraan toe: He or she is greeting you. Eigen (kinderlijke) fantasie ontbreekt. Gevolg van het schoolsysteem? Het gaat alleen om ‘memory power’, maar verwoorden wat je denkt of voelt is ‘een brug te ver’. Toch was daddy natuurlijk erg blij met een berichtje van zoon-lief.

Het werd tijd om eens een dagdeel te besteden aan de NFD-financiën cq. budgetten/begrotingen. Tot voor kort diende Hawa steeds haar financiële verlanglijstje in bij ons. Hawa heeft nu de beschikking over een eigen budget dat is gerealiseerd via gelden van Stichting Melania (Den Haag) en de African Women Development Fund. Een goed moment om af te spreken dat Hawa ook de financiën van stap 1 voor haar rekening neemt (bijvoorbeeld betaling materialen; betaling teachers e.d.). Al eerder was afgesproken dat zij de feitelijke uitvoering van stap 1 onder haar hoede neemt.

Een mooi leermoment voor Hawa, aangezien zij kon starten met een behoorlijke drastische snoeiactie!!!! Prioriteiten stellen en proberen de juiste keuzes te maken zijn ook ‘handvaten’ die we aanreikten. Overigens werd  de office van NFD bezocht door het African Women Development Fund en is Hawa doende met fundraising.

Het heeft er alle schijn van dat Hawa doende is het stokje van stap 1 over te nemen en dat is nu juist onze bedoeling.    

Bij ons speelt al langere tijd het idee om de duur van de stageperiode in te korten. Normaal gesproken bedraagt de stageperiode 8 maanden. Op speciaal verzoek van onze huidige stage-groep wordt op dit moment een stageperiode  doorlopen van maar liefst 11 maanden; de meiden zijn namelijk 3 maanden eerder gestart.

Echter we kunnen constateren dat de stage-meiden er min of meer verveeld en ongeïnteresseerd bij zitten en gewoon niets leren. Het verzuim bij met name weaving is erg hoog. Beperking van de stageduur zou dus inhouden dat deze meiden eerder vertrekken naar de containers op Kukuomarket.

Voor de zekerheid liet Ben opnieuw prikken op malaria en deze keer was alles in orde. Maandelijks laten we zijn bloeddruk opmeten in het ziekenhuis in Tamale. Soms hebben we een arts uit Cuba, dan weer uit Egypte. De laatste keren echter hadden voor de eerste maal een Ghanese arts. Ongeveer een weekje na ons bezoek aan het Tamale Teaching Hospital, zagen we deze vrouwelijke arts opnieuw, maar wel in een geheel andere context………Als klant van onze NFD-meiden op de stageplek hairdressing!

5 oktober: Teachers Award day! Leerkrachten en leerlingen hebben een dagje vrij. Onderscheidingen worden uitgereikt aan de beste teachers. Toen wij met een geintje aan teacher Paul vroegen of hij ook in aanmerking kwam voor een beloning, was zijn antwoord: ‘Oh no, I am too young!’ De waardering wordt uitgedrukt in prijzen: Een auto, een televisie, een radio enz.

In de stad is een signboard geplaatst met daarop de tekst: ‘National Road Traffic Accidents Statistics’. Het aantal verkeersongevallen valt af te lezen, inclusief dodelijke afloop.

Zoals ongetwijfeld eerder gemeld hebben we twee ‘signboards’ laten maken. Deze fungeren als bewegwijzering richting Kukuomarket. De oom van Job heeft deze signboards geschilderd en voorzien van tekst. So far so good. Je moet echter wel toestemming vragen om zulke borden te plaatsen. We gingen dan ook naar de ‘Town & Country Planning’. Daar werden papieren ingevuld en kregen we een brief mee die we moesten afgeven bij het ‘Department of Urban Roads’ (Ministery of roads and transport). Hier wordt de goedkeuring verleend. Maar voor het zover was vond er eerst een ‘inspection’ plaats. Wij moesten de plekken aanwijzen waar wij de signboards geplaatst wilden hebben. Eén bord zal worden neergezet in een autoband, die volgestort wordt met beton (Hospital road); het andere bord kan direct in de grond worden geplaatst (Kukuomarket Mainroad). Terug op de ‘Ministery’ werd ons al snel duidelijk dat we de keuze hadden tussen: ‘Pay or delay’. Met andere woorden: Als je omgerekend 50 euro zou betalen, dan konden we binnen een paar dagen de felbegeerde brief in ons bezit hebben (die we dan weer af moesten geven bij de ‘Town & Country Planning’) en daarmee was de zaak rond en konden we de borden plaatsen. Als we niet zouden betalen, dan kon het maanden duren voordat er resultaat was. Heet dat in gewoon Nederlands niet….corruptie? Daar gaat het land aan ten onder!

Maar de inkt is nog niet opgedroogd……..en de strategie om de vergunning te verkrijgen wijzigt. We werken in Ghana, nietwaar?

In alle vroegte kreeg Ben ‘s morgens een SMS bericht van Peter, de contactpersoon van de Department of Urban  Roads. De tekst luidde als volgt: ‘Good morning Director (ha, ha, ha), sorry we (5 officers) left to Accra. But please go & see engineer of Tamale Assembly. I ‘ve talked to him.  From Peter’. Dus meteen maar weer naar de Town & Country Planning  om de betreffende engineer te contacten.

We hadden geluk; hij had net zijn kantoor verlaten en we kwamen hem onderweg tegen. Auto’s parkeren midden op de weg en een korte briefing. Ook dat is Ghana!

Engineer: ‘Everything is okee, please follow me to Assembly to pay the bill for the permission of the two signboards’ (omgerekend 36 euro). Een uiterst snelle achtervolging over de behoorlijk drukke Bolga-road. ‘Het is toch net een spannend jongensboek’,  liet Dees zich ontvallen. Maar…..krijg nou wat, we hadden toch al betaald?!

Volgens de engineer hadden we nooit die 50 Euro moeten betalen. Het woord corruptie nam hij niet in de mond, maar toen Ben het woord wél uitsprak, werd er hartelijk gelachen.

Bij de Assembly betaalden we dus maar weer braaf………….

Op de dag dat de signboards en de boog werden geplaatst, was Job weer onze helpende hand. Cement, zand e.d. werden gekocht. Achteraf vertelde Job ons een grappig verhaal. De mensen op Kukuomarket hadden hem aangesproken: ‘Je zult wel rijk worden als je voor die 2 witten werkt!!!!’ En…..’Waarom heb je geen 2 zakken cement gekocht en die witten laten betalen. Dan had je tenminste 1 zak cement voor jezelf kunnen houden!!!!’

De boog is geplaatst bij de ingang van ‘Hawa-Plaza’. Van verre zie je de tekst al: ‘Northern Friends for Development’. Vanwege de enorme hoogte, heeft Maliek (de man die de containers heeft gebouwd) een extra versteviging gemaakt. Dit om ‘omkiepen’ te voorkomen.

Werken met straatmeiden is moeilijk; werken met Hawa is onmogelijk!!!!!!!!!!!!!!

Miscommunicatie? Mismanagement? Cultuurverschillen? Eigenlijk verwoord ik het nu nog erg beschaafd. Communiceren is niet meer mogelijk; schreeuwen is eigenlijk het enige dat ze doet.

‘You don’t know anything about our culture; you don’t know anything about our tradition; you don’t know anything about business; you don’t want to follow the process; your thinking is not good, it’s too European; leave me alone!’ We laten haar maar uitrazen en zeggen zelfs niet dat het dankzij óns is (lees: sponsoren in Nederland) dat de tent nog draait! Slikken...slikken....slikken....accepteren en incasseren, tot………de bekende druppel!

We hadden met Hawa besproken dat Paul, die in de community woont, door NFD nooit op pad mag worden gestuurd om straks de achterstallige betalingen van de microkredieten te incasseren. Paul zou dan namelijk in een moeilijke positie komen: Hij is een ‘member’ van de ‘community’, maar ook een afgevaardigde van NFD. We moeten Paul rugdekking geven, want de mensen uit de community zullen het als verraad zien als Paul bij zijn eigen mensen  deurwaarder gaat spelen. Paul zou dan de ‘kwaaie Piet’ zijn; the bad boy……We dachten dat Hawa dit begreep, totdat we van Paul moesten vernemen dat Hawa de zaken weer eens had verdraaid: Ben zou gezegd hebben dat Paul een ‘bad boy’ was. Nou ja zeg………Als wij iemand hoog in het vaandel hebben staan, dan is het Paul wel! Gelukkig weet Paul wel beter en kent hij de nukken van Hawa ook. Zijn letterlijke woorden waren: ‘Forget about Hawa; she is crazy and she behaves like a child’. Hoewel Hawa stap 1 (educatie) onder haar hoede heeft genomen en wij stap 2 (stageplekken) en stap 3 (containers Kukuomarket) coördineren, zou het natuurlijk wel logisch zijn om elkaar op de hoogte te houden van de ontwikkelingen. Communiceren, brainstormen e.d. zijn nodig om te kunnen functioneren. We werken toch allemaal voor hetzelfde doel, namelijk: Straatmeiden helpen?! Hawa echter gooit ‘de kont tegen de krib’ en wil geen contact meer. Erg vervelend, maar het is niet anders………………Wij zullen doorgaan en volhouden tot het einde. Wij hebben slechts één doel: We willen de meiden in hun eigen shop/stretcher zien!

We melden dit hele gebeuren bij de ‘Board of directors of NFD’ en krijgen geen enkele reactie. Contact met Hawa verloopt nog slechts via de mail. Gelukkig is Paul er nog! Hij is van mening dat ‘we are rewarded with ingratitude’. Het is fijn dat ons contact met Paul prima is en we nodigen hem dan ook geregeld bij ons thuis uit om de ‘NFD-perikelen’ te bespreken. Een gesprek ‘face to face’ is nu eenmaal prettiger dan mailen.

Ook NorGhaVo weet wat voor ‘Hawa- vlees men in de kuip heeft!’ Iedereen probeert ons dan ook op te beuren, want………….’Ben and Dees you did very, very  well!!!!!’ De letterlijke woorden van Peter (NorGhaVo Ghana) waren: ‘We appreciate all your efforts!’ En voor wat betreft Hawa: ‘She is her own ennemi’. Peter liet ons weten dat als Hawa haar gedrag niet verandert, NorGhaVo geen vrijwilligers meer zal leveren voor NFD. Ook van NorGhaVo Nederland krijgen wij alle ‘support’!

Je kunt alle organisatie-deskundigen loslaten op Hawa, maar Hawa blijft Hawa…..Natuurlijk moeten wij ons aanpassen aan haar ‘anders-zijn’ om binnen deze context te kunnen werken en natuurlijk vraagt dat om een geweldig geduld en het loslaten van de wens om haar te willen veranderen, maar de moeilijkheid zit ‘m in het feit dat we eigenlijk vanuit haar wereld moeten leren denken en daar vanuit stilte (en niet vanuit reactie), intuïtief op leren inspelen.

Alleen is het probleem dat zelfs dít niet werkt bij Hawa….                                                     Zij zegt a; zij denkt b en zij handelt conform c………….

Op 6 oktober werd een PTA georganiseerd (Parents Teachers Association). Dit met het doel om de problemen op Kukuomarket te bespreken.

We lieten de ouders/caretakers duidelijk weten dat wij niet gaan investeren in meiden die ongemotiveerd of onbekwaam zijn. Onze strategie wordt uitgelegd. We hopen dat deze meeting iets positiefs oplevert. We hebben echter nog meer ‘pijlen op onze boog’. Mister Alilahi van de stageplek sewing zal een peptalk komen houden en hij zal de meiden testen. De uitslag hiervan is bepalend voor het verdere verloop.

Wie bekwaam is gebleken, krijgt een nieuwe naaimachine (middels microkredieten) en mag vooralsnog verder gaan in het traject.

Zo niet, dan is het ‘exit’…….Echter iemand die wel bekwaam is, maar niet gemotiveerd, kan ook fluiten naar haar stretcher. En als laatste troef zullen we de eigen bijdrage voor de fietsen inzetten.

Nu gebleken is dat bijna niemand heeft betaald voor de ‘bikes’, wordt het voor ons steeds meer duidelijk dat men straks ook de naaimachines en de stretchers (microkredieten) niet zal terugbetalen. Ook in dat geval is het ‘exit’……..

Bovendien werden de gevolgen van de Ramadan door ons bespreekbaar gemaakt.

Er waren 6 van de 7 parents/caretakers aanwezig. Dat was dus een goede score. De vergadering was gepland om 9.00 uur. Om 9.45 uur was men aanwezig. Wij lanceerden de Kukuomarket-problemen in het Engels en Paul vertaalde in het Dagani. Setting: moslim-mannen in lange gewaden; moslimvrouwen gesluierd; baby op de rug; baby aan de borst enz. We spraken onze teleurstelling uit. Iedereen zat braaf te knikken en schudde met het hoofd…….Oh, these girls….these girls……

Men vroeg ons begrip te hebben voor de Ramadan. Als we nog 6 dagen geduld wilden hebben, dan was de Ramadan voorbij. En voor wat betreft de slechte houding en de motivatie van de meiden: Men beloofde plechtig om de dames thuis eens flink toe te spreken. Bovendien zou de eigen bijdrage voor de fietsen op korte termijn worden betaald.

‘We beg you……we are sorry……please forgive them…..please continue your noble work’ (ja, natuurlijk)..........................Er werd dus beterschap beloofd. Maar………….eerst zien, dan geloven!

Van zaterdagmiddag 6 oktober tot maandagmiddag 8 oktober kwam er geen water uit de kraan. Dat was alweer een tijd geleden! Na ons verlof hadden we dat nog niet meegemaakt.

Emmertjes water halen dus………….

Op een nacht zagen we een lichtgevend beestje op ons muskiettennet. Een klein vliegje dat we buiten vaker aantreffen, maar tot op heden gelukkig nog niet eerder in de slaapkamer!

Een onverwachte verrassing…………..De oud NorGhaVo-vrijwilliger Michel, die nog eens voor een paar weken terug was in Tamale, nam telefonisch contact met ons op. Hij wilde ons even spreken. De reden van het gesprek  werd door hem niet vermeld. Er werd een afspraak gemaakt en wat bleek…..Een ex-NFD vrijwilligster had bij haar vertrek destijds naar Nederland gebatikte spullen e.d. meegenomen, met als doel deze te verkopen in Nederland en de opbrengst uiteindelijk ten goede te laten komen aan NFD. We kenden dit verhaal van Hawa, maar…..Hawa heeft wel meer verhalen waarvan we denken: ‘Wat moeten we er in vredesnaam mee?’

Michel overhandigde ons 115 nieuwe Cedis. Omdat we allemaal weten dat Hawa nu eenmaal Hawa is en ook weten dat er enig risico bestaat dat de centjes in de zak van Hawa verdwijnen, was de optie overdragen aan Ben en Dees veiliger. Dan is het tenminste zeker dat het ten goede komt aan de NFD- meiden!!!

Er werd afgesproken het geld te besteden aan materialen voor de educatiefase (sewing/weaving/hairdressing).

We hebben de betreffende oud NFD-vrijwilligster gevraagd om Hawa een mail te sturen met daarin de mededeling dat Ben en Desirée, samen met Hawa en de teachers het geld zouden besteden aan nieuwe materialen. Zoals we reeds hadden verwacht, was Hawa het hier niet mee eens. Zij wilde zélf het geld hebben. Ons voorgevoel was dus juist. Hawa reageerde furieus: ‘When I don’t get the money, the war starts! I go to my lawyer en I meet you in court!’ Nou......Gezellig om vrijwilligerswerk te doen voor NFD!!!!! Dat wij ervoor gezorgd hebben dat er inmiddels 15.000 euro is omgegaan in het project, telt blijkbaar niet meer...........Stank voor dank?!

En toen kregen we een logé. Een Nederlandse jongen (Utrecht) die Annelies (NorGhaVo-vrijwilligster) kent en op doorreis was naar Mali. Deze Friese Fedde bleef 3 nachtjes slapen. Erg gezellig om hem over de vloer te hebben! Aangezien hij een economische achtergrond heeft, was het fijn om met hem te kunnen brainstormen over microfinanciering/management e.d. op NFD. Hij gaf ons bruikbare tips.

De ‘follow-up’ en de continuïteit van NFD zijn zorgelijk en hebben dagelijks onze aandacht. We denken na over de verschillende organisaties op het gebied van microkredieten.

We bekijken de mogelijkheden om bij een club ‘aan te haken’. We leggen opnieuw contacten op de school van Hawa, waar zij haar management-cursus volgt.

Met de ‘principal’ van dit ‘Business College International’ wordt gepraat over een financiële man voor stap 1 (educatie) en tevens over een stagiaire microfinanciering voor stap 3 (eigen business). Wellicht kunnen we bijvoorbeeld tevens Nederlandse economie-studenten via NorGhaVo binnenhalen.

We constateren dat we vooralsnog het meeste profijt zullen hebben van de ‘principal’ op het ‘Business College International’. Hij heeft namelijk contact met een teacher microfinanciering en met studenten die wellicht van NFD een stage-projekt kunnen maken. Goed nieuws dus!

Toen Ben – langs zijn neus weg - informeerde naar de studieresultaten van Hawa liet de ‘principal’ weten dat zij de opleiding destijds was gestart met een te geringe vooropleiding en dat zij gedurende het schooljaar te weinig tijd had geïnvesteerd om deze achterstand in te lopen. Te druk op NFD? Te weinig capaciteiten? Wij zijn ervan overtuigd dat het laatste het geval is.

In december a.s zullen de resultaten van de examens worden gepubliceerd en naar alle waarschijnlijkheid zal Hawa’s naam dan op de laatste plaats prijken!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Psychologisch gezien is dat een goede les voor onze Hawa, omdat ze zich zelf behoorlijk hoog inschat en zich zelf graag op de borst slaat.

Het lied: ‘Het is moeilijk bescheiden te blijven’ is hier wel erg toepasselijk. Hawa zal de komende tijd reflectie moeten toepassen!!! In principe niet verkeerd.

Wij zullen in ieder geval niet meer verder investeren in Hawa. Teacher Paul zou veel geschikter zijn om een vervolgopleiding te doen. Hij heeft al vaker laten doorschemeren dat hij een paar modules ‘maths and statistics’ op de university wil volgen. Maar de ‘schoolfees’ kan hij absoluut niet betalen. Deze lieve Paul zouden wij graag hierbij willen helpen. Dat hij zich heeft opgewerkt van ‘cow-boy’ tot ‘teacher’, zegt iets over zijn doorzettingsvermogen cq capaciteiten. Hij woont in een community waar geen elektriciteit is…hij heeft altijd bij kaarslicht gestudeerd.

We hebben onze medewerking verleend aan een artikel in de nieuwsbrief van NorGhaVo (Nederland). Onze dieperliggende motivatie inclusief een foto van ons beiden op NFD zijn daarin geplaatst.

Half oktober was de Ramadan voorbij en dit betekende dat het Suikerfeest kon beginnen. (Eid-ul-Fitr). ‘Onze’ NFD-meiden gebruiken echter een ander woord. In plaats van Eid-ul-Fitr hebben zij het over ‘Sala’.

Hoe het ook zij…..wij zijn blij dat de Ramadan voorbij is en hopen op een meer aktieve werkhouding. Maar eerst moet ‘Sala’ nog voorbereid worden……….dat neemt ook weer 2 dagen in beslag: Wassen, koken enz……….Het schiet allemaal niet op!

En dan de viering van Sala zelf. Zaterdag 13 oktober was het dan zover. Wat merkten wij hier nu van? Suzy bracht ons een pan met eten; de buurtkinderen kwamen langs om cadeautjes te vragen en een delegatie van zeker 30 moslim-mannen in lange gewaden stond op de compound om ons te begroeten cq wensen over te brengen. (‘Happy New Year’). Op de Sala-avond brainstormden we over ons leven en werken nu en straks in Ghana. Het was een avond met ‘hindernissen’: Zeker 3x stroomuitval en……op keverjacht! Een groot exemplaar met een harde schild, die zich niet gemakkelijk liet vangen. Zelfs Job moest er aan te pas komen!

Aangezien Sala in het weekend viel, was maandag 15 oktober voor velen een vrije dag. (Public holiday).

Een boeken-aanrader: ‘The White Men’s Burden’, door: William Easterly.

‘Waarom heeft ontwikkelingshulp meer kwaad dan goed gedaan?’

We hadden al lange tijd het plan om iets leuks te gaan doen met de kinderen van de compound. We stelden dan ook voor om naar het zwembad te gaan met Eddy en Evelyne, maar zeker ook met de ‘maid’ Batischu en natuurlijk met onze Job, die dan tevens een extra oogje in het zeil kon houden. Jammer genoeg kon Batischu niet mee gaan, omdat zij een zweer had (en dan ben je niet welkom in het zwembad).

Hoewel kleine Evelyne wel meeging, mocht zij niet het water in (last van luchtwegen). Vooral Eddy en vriendje Elysiah genoten volop!

Natuurlijk is zwemmen en picknicken ook een uitje voor de NFD-meiden. Dus….. binnenkort  ook met de meiden van de stageplekken en met de ‘container-meiden’ richting zwembad!

Op 15 oktober kwam de ‘master van de stageplek sewing’, (mister Alilahi) naar Kukuomarket, om zijn peptalk te houden. Tussen 9.00 en 10.00 uur zou iedereen aanwezig zijn. Nee dus…..Alleen de 2 witten waren present. Om 11.45 uur werd er uiteindelijk begonnen! (4 van de 7 meiden waren aanwezig). De strekking was identiek aan onze ‘preek’ tijdens de PTA-meeting met de ouders: Er wordt niet geïnvesteerd in meiden die onbekwaam of ongemotiveerd zijn of de eigen bijdrage voor de fietsen niet terugbetalen. We vertelden dat de eerste lichting waarschijnlijk in januari in de stretcher/shop zal zitten. We zullen starten met 2 meiden, maar we hopen natuurlijk om ze alle 7 uit te laten stromen richting eigen business.

We probeerden ‘een hart onder de riem te steken’ en het leek erop dat het ‘kwartje was gevallen’. We weten allemaal dat het hele NFD-traject in principe te kort is om een echte goede ‘sewer’ of ‘weaver’ te worden, maar ja…………wat wil je gegeven de hele setting?

Voor deze straatkinderen is het in ieder geval een kans………Iets is beter dan niets!

Met mister Alilahi bespraken we tevens de ‘punishments’: Water halen of de compound schoonmaken is een straf waarin wij ons nog wel kunnen vinden. Maar………………..een uur lang moeten knielen of rondjes lopen met je naaimachine op je hoofd………………     nou nee……..!!!

17 oktober was mister Alilahi weer present en dit maal om de girls van het ‘sewing-department’te testen. Uren lang werden de meiden onderworpen aan knippen en naaien.

Het was een officiëel examen (The Ghana National Tailors and Dressmakers Association Professional Examination). De uitslag zal 14 dagen op zich laten wachten. We zijn benieuwd naar de resultaten! Ook Aysia (de supervisor van NFD op Kukuomarket), was weer aanwezig. Ook voor haar was mister Halilahi  ‘the old master’. Ook zij had in het verleden de kneepjes van het sewing-vak van hem geleerd.

Over een paar weken zullen we madam Juliet vragen (stageplek weven), om de meiden van het ‘weaving-department’ te testen. Dan is het voorwerk klaar en kan er echt beoordeeld worden.

De mensen op Kukuomarket hebben ons gevraagd vaker langs te komen. Je ziet ze denken: ‘Waarom lopen die 2 witten toch zo hard?’ Kom toch gezellig bij ons zitten……’we want to greet you’……….’just to say hello’………Inderdaad het wordt weer tijd om te socializen!!!

Ook Aysia (de supervisor sewing van Kukuomarket, die een oogje in het zeil houdt), woont op Kukuomarket.

Soms gaan we naar haar huis……………..nou ja huis…………een schamele hut is zelfs nog te veel gezegd! Aysia wordt vooralsnog niet betaald voor haar rol als begeleider cq toezichthouder. Het ‘klikt’ goed en er is ‘commitment’. Op dit moment is Dees eigenlijk de enige klant als het gaat om ‘sewing-opdrachten’.

Als Dees betaalt voor het geleverde werk, moet dit genoteerd worden in een boek en het geld moet worden afgedragen aan NFD (Hawa). De meiden zijn hierover niet content.  Dus madam Dies: ‘Give us the money, so that we can buy chop’. (Chop is voedsel/eten). Maar dan ineens ‘gaat het roer om’ en klinkt het als uit één mond: ‘No, madam Dies, don’t pay…..You help us so much!’ Oh, oh, die meiden toch…………..zijn ze niet om op te vreten?

We hebben het al vaker in onze nieuwsbrieven vermeld: Plannen, organiseren, het hebben van een vooruitziende blik enz…Voor de Ghanezen blijft het lastig hier goed mee om te gaan.

We hadden een afspraak met Maliek, onze contactpersoon die de containers heeft gemaakt.

Bij zijn werkplaats was echter niemand aanwezig. Een jongen van amper 10 jaar verschafte duidelijkheid. Degene die de sleutel van ‘de zaak’ had, (lees: de containers waarin het gereedschap is opgeslagen), was de bewuste ochtend  gewoon niet komen opdagen!!! Reden: iemand uit zijn kring was plotseling overleden en er was dus ……..een ‘funeral’.

Op dat moment arriveerde Maliek en verzekerde ons dat het gevraagde werk (voor Kukuomarket) – zoals afgesproken - nog dezelfde dag klaar zou zijn. ‘Don’t worry, mister Ben’……..Maar enkele uren later een telefoontje van Maliek. Het bleek onmogelijk de bewuste sleutel nog dezelfde dag in zijn bezit te krijgen. Maar morgen zou het vast wel lukken! Al met al konden zo’n 10 tot 15 mensen niets produceren in zijn werkplaats, omdat een sleutel niet aanwezig was!!! Raar maar waar! In ons kikkerlandje is dit een situatie die beslist tot de onmogelijkheden behoort!!!

Het lezen van de Daily Graphic doet ons ook wel eens verbaasd (glim)lachen.

‘Almighty God saves Akosombodam’. Zoals bekend is het waterpeil - bij deze voor Ghana van cruciaal belang zijnde dam - maanden te laag geweest ten gevolge van te geringe regenval. Begin juli werden dus grote groepen mensen geactiveerd om naar de dam te gaan om..…..te bidden voor regen. Vele tegenstanders konden zich niet vinden in deze actie en een levendige discussie was het gevolg. Maar wat schetst de verbazing van een ieder: Begin augustus  start een periode van twee maanden met overvloedige regenval  in Noord-Ghana. Er  valt téveel regen in té korte tijd, zodat de noordelijke streken tot rampgebied worden verklaard.

Terug naar het krantenartikel……..Almighty Jehovah  God in Christ Jesus, we thank You, we glorify You for answered prayer in saving the Akosombo hydro electric plant from destruction. Recieve Your praise! Geen enkel woord over de enorme schade in Noord-Ghana ten gevolge van de overvloedige regenval!!!

Dan nog even een persoonlijke noot….We worden ‘lek gestoken’ door muggen en andere insekten en we worden gek van de jeuk! Het is bloedheet.

Moeten we weer opnieuw wennen aan die zware omstandigheden, die behoorlijk veel eisen van lijf en leden, na onze verlofperiode in Nederland? Of is het nu nóg warmer dan normaal? (35 graden).

In oktober was Suzy nog jarig en kwam Jacco (na een maand Nederland) weer thuis.

Het blijft heel bijzonder dat Jacco in Nederland is geweest. In de Ghanese setting werd er echter totaal geen ruchtbaarheid aan gegeven. Zoals bekend staat het kantoor van Jacco op onze compound. De mensen die voor zijn project werken, waren in de veronderstelling dat Jacco voor zijn werk in Accra was. Dit wordt bewust gedaan, omdat er anders verwachtingen kunnen worden geschapen. Het was heel mooi om met Jacco te praten over zijn ervaringen. In Nederland is hij bezig geweest om zijn project te promoten en om vrijwillgers cq sponsoren te vinden. Hij had geluk dat de temperaturen nog enigszins aangenaam waren en hij was onder de indruk van het ‘georganiseerde leven’. Voetgangers, fietsers, automobilisten…..iedereen heeft zijn eigen strook!!! Ook het feit dat er voor alles een ‘machine’ is, was een eye-opener. Hij was echter wel geschrokken van de geïndividualiseerde Nederlandse samenleving.

’s Avonds zit iedereen opgesloten in z’n huis achter een scherm (computer of tv)…Like prisoners!..... Op scholen en in bejaardentehuizen had hij nergens respect gezien voor de oudere mens! Op een boerderij was hij erg onder de indruk geweest van de hoeveelheid melk die een Nederlandse koe per dag gemiddeld produceert!!!!!!

Het Nederlandse eten vond hij erg lekker (vooral die vele verschillende soorten groenten) en zijn favoriet was………..Couscous!!! Maar Jacco, dat is typisch Noord-Afrikaans (Marokko/Tunesië)! Lachen!!!

Tijdens onze verlofperiode in Nederland hadden we onze digitale fotocamera ter reparatie aangeboden. Jammer genoeg was deze niet op tijd klaar voor ons vertrek terug naar Ghana. Een ‘leen-camera’ bood uitkomst.

Inmiddels is onze eigen digitale camera weer in orde en rijst de vraag hoe we die richting Ghana krijgen. We hebben geluk. Van  september tot december woont de Nederlandse NorGhaVo-vrijwilligster Annelies bij ons op de compound. Begin november zal zij bezoek krijgen van haar familie uit Nederland en haar broer is bereid te helpen. Deze broer woont in Eindhoven en werkt in Helmond.

Onze webmaster woont in Helmond en heeft contacten in Venlo, waar onze camera dus ligt. Opgelost! Een dank-jullie-wel is hier op z’n plaats!

Hint! Hint!....Onze meegebrachte drop uit Nederland is alweer op!!! Hint! Hint!......

Slecht nieuws: Peter (NorGhaVo Ghana) gaat onderuit met zijn motorbike t.g.v. een klapband. Gelukkig droeg hij een helm. Je moet er niet aan denken……Hij sloeg namelijk 3x over de kop; kwam met zijn hoofd op de weg terecht en de motorbike lag bovenop hem.

Goed nieuws: Inmiddels hebben weer een paar meiden van Kukuomarket de eigen bijdrage voor de fietsen betaald.

En dan… na 14 maanden heeft Dees malaria (16 oktober): Diaree, overgeven, hoofdpijn, koorts, rillingen. Alle symptomen van malaria dus. ’s Morgens nog niets aan de hand en ’s middags doodziek! (Acute malaria). Laten testen (1 plusje) en een malariakuur. O, wat kan een mens zich dan lamlendig voelen!

Toen het gebeurde, waren we op Kukuomarket.  Toen er werd overgegeven achter een container, was er aan bekijks geen gebrek! Siliminga was behoorlijk ziek! Ook de NFD-meiden waren van slag. Je zag ze denken: ‘Madam Dies, hoe kan dit nou?’….

Op de compound was Job erg geschrokken van een Dees die doodziek uit de auto strompelde en in de veranda in een emmer moest overgeven.

De reactie van Suzy was: ‘Now you are a real African woman; Africa welcomes you!’ Dees knapt echter niet op en is erg verzwakt. Dus werd koers gezet naar het Military Hospital. (Dit ziekenhuis wordt aangeraden door NorGhaVo; komen veel blanken). Als het een opname mocht worden, geeft Dees de voorkeur aan dit ziekenhuis boven het Tamale Teaching Hospital. In laatstgenoemde ziekenhuis komen we altijd in de polikliniek.

En ja hoor, wat werd gevreesd, geschiedde………….19 oktober werd Dees opgenomen in het Military Hospital in Tamale. Niet alleen vanwege malaria, maar ook vanwege een maag/darminfectie. Tot 24 oktober kon ervaren worden wat het betekent om in een ziekenhuis te liggen in Ghana!!!!!!! Ik zal proberen enigszins een beeld te schetsen. Er wordt niet gedacht in termen van goed of fout, waardoor men niet op ‘de stoel van het oordeel’ gaat zitten.

Voor de mensen hier horen ziekte en dood veel meer bij het leven dan dat dit in Nederland het geval is. Een mensenleven is niet écht interessant. Niemand wordt er dan ook koud of warm van. Toen Ben bijvoorbeeld aan Job vertelde dat Dees in het ziekenhuis lag, was zijn reactie: ‘I’m sorry, but mister Ben have a nice day!!!!!’  

Als je arriveert bij het Military Hospital staan er militairen met geweren aan het begin van het terrein. De hiërarchie is erg belangrijk. Het ziekenhuis staat bekend als veilig. Mocht de nood aan de man komen, dan bestaat de mogelijkheid om per helikopter naar Accra vervoerd te worden. Na enkele uren gewacht te hebben (met helse buikpijnen) verscheen er dan eindelijk een arts en werd ik geplaatst op de ‘Female Ward’, alwaar ik kennis maakte met mijn mede-patiënte: Een Nederlandse vrijwilligster van ‘Meet Africa’ (Dorry 26 jaar). Twee dagen deelden wij een kamer. Hierna kreeg ik 4 dagen gezelschap van Mariska:  Een 24-jarige Nederlandse vrijwilligster, van de organisatie ‘Vrijwillig Afrika’. Ter vergelijking: De verblijfskosten per dag bedragen omgerekend ongeveer 15 euro (in Nederland zo’n 600 euro)! Het was een komisch tafereel om het verplegend personeel in hun militaire ‘apepakkie’ te zien. In kolonne van zo’n 6 personen marcheerden zij naar binnen. Er werd vooral een interessant gezicht opgezet, maar concreet werd er niets gedaan. Er konden geen onderzoeken plaatsvinden, omdat de man van het laboratorium niet aanwezig was. Ziek? On travelling? In Accra? Van vervanging is geen sprake. Op dinsdag werd er voor het eerst naar mijn buik gekeken (ik lag er al vanaf vrijdag!)

Zoals ik inmiddels wel weet kunnen de mensen hier de naam Desirée niet uitspreken. Ook de afkorting Dees is te moeilijk. (NFD-meiden zeggen altijd Dies). Aangezien Desilee een beetje té Chinees gaat klinken, stelde ik voor om de Engelse variant te gebruiken: Desire dus.

Elke dag werd ik dan ook door een militaire ‘pleeg’ begroet met de woorden: ‘Good morning my Desire’! De anderen hielden het maar op ‘Mom’ of ‘Mummy’. En Ben…..Hij was niet de husband, maar de father….! What’s in a name! Hoewel het Military Hospital bekend staat als één van de beste ziekenhuizen in Tamale, blijft het natuurlijk wel een Ghanees ziekenhuis.

En dat betekent: De ambulance dateert uit de prehistorie: Oud, versleten en onbetrouwbaar.

Een reparatie zorgde ervoor dat de hele omgeving van het ziekenhuis werd gehuld in dikke, zwarte rookwolken. En dan de voeding: Soms krijg je eten, soms niet. In het laatste geval ben je afhankelijk van je familie cq vrienden. Als je eten krijgt, is niet duidelijk wanneer je dit krijgt en hoe vaak. Medicijnen kunnen niet via het ziekenhuis worden verstrekt. Ben moest dus naar de apotheek in de stad om de medicatie te kopen. Van apotheek 1 naar apotheek 2 en van apotheek 2 naar apotheek 3……De medicijnen waren gewoon ‘finished’. De hygiëne laat natuurlijk ook wel te wensen over: Een paar vieze beesten werden aanschouwd in de kamer en in de douche-ruimte. Tussen de ‘male ward’ en de ‘female ward’ was een douche en een toilet. Aangezien ik steeds met slechts 1 Nederlands meisje bivakkeerde, hadden wij samen de beschikking over douche en toilet. En dat is wel handig met buikklachten!!!!

Elke vergelijking met een Nederlands ziekenhuis gaat mank! Er wordt niets uitgelegd; niemand durft een beslissing te nemen enz. Als je iets vraagt is steevast het antwoord: ‘Don’t worry; the improvement will come gradually, gradually’ of: ‘You will be better by His Grace’ of: ‘We will pray’. En dan.........je ligt in een ziekenhuis met malaria en een muskiettennet ontbreekt! Het muskietengaas dat voor de ramen zat, vertoonde vele gaten. De muskieten konden dus vrij in en uitvliegen! Maar we zeuren niet, want we hadden een bed mét een laken én een kussen. In het Tamale Teaching Hospital is van dit laatste zelfs vaak geen sprake. Wij zullen vanaf nu dan ook gaan switchen van ziekenhuis. Heb je de nachtdienst nodig? Dan kan het voorkomen dat je deze slapend buiten op een bankje aantreft. Denk je dat je geen koorts hebt? We will see; unless the machine (koortsthermometer) says it.

Mijn kamergenote Mariska (verpleegkundige) werd ‘madam nurse’ genoemd. Zij werkt als vrijwilligster in het Tamale Teaching Hospital (de concurrent dus).

Aangezien er geen onderzoeken/ kweken e.d. konden plaatsvinden in ons Military Hospital (man van lab afwezig), schakelde Mariska maar een Nederlandse collega in die ook werkzaam was in Tamale Teaching Hospital………..A Dutch nurse helps a Dutch nurse……..

En dan Aziz…Een Ghanees, werkzaam als verpleegkundige in het Military Hospital die zich had voorgedaan als arts en een infuus had gerealiseerd in de thuissituatie van Mariska. Dit kwam de echte arts ter ore en Aziz werd op het matje geroepen. Een ontslag hing boven zijn hoofd. Dankzij een waterdicht verhaal van Mariska kon dit op het nippertje voorkomen worden.

Ik geloof dat heel Tamale wel voor me gebeden heeft! Er werd zelfs aan handoplegging gedaan! Voor een spoedig herstel komt het zelfs voor dat men gaat vasten. En dan het bezoek…………..De mensen van de compound; van NorGhaVo; van NFD; de meiden. Het zag zwart (ha ha ha) van de mensen!!!! Erg lief allemaal, maar soms ben je liever alleen of met z’n tweetjes! Eén bezoekje was wel erg bijzonder. Om dit te vermelden, moet ik even terug in de tijd. In augustus/september 2006 ging de eerste groep NFD-meiden op stage. Eén van hen was Susan (sewing), die echter pas in oktober/november startte. Reden: Funeral/On travelling etc. Nauwelijks begonnen aan haar stage, verdween ze in december 2006 van de aardbodem. Weer on travelling? Na verloop van tijd bereikten ons geruchten dat ze zwanger was geraakt en naar de ‘village’ was gevlucht. Hoewel we allemaal hebben geprobeerd haar te traceren, bleef ze spoorloos. En dan ligt Dees in het ziekenhuis en staat Susan (met een kleine baby-girl op haar rug) na 10 maanden afwezigheid, wanhopig voor het bed. ‘Please madam Dies, can I continue in the process?’ Rationeel gezien kunnen we hier natuurlijk niet aan beginnen. Slecht voorbeeld doet slecht volgen! Als we dit tolereren, kunnen we binnenkort een ‘kiddie care’openen!!!!! Echter……….het is Ghana; het is een straatkind mét een kind en deze combinatie is in deze setting rampzalig voor haar toekomst. We laten haar weten dat we haar verdriet en problemen begrijpen en dat we ons best voor haar willen gaan doen, maar dat we niets kunnen beloven. We zullen contact opnemen met mister Alilahi, de stagebegeleider van het naai-atelier. Deze ruimhartige man zal ongetwijfeld op onze ‘golflengte’ zitten en haar dus weer toelaten op de stageplek.

Grappig om te vertellen: Het bezoek blijft nét zo lang zitten, totdat jíj zegt dat ze best wel mogen gaan als ze dat willen. Zelfs thuis bleef het bezoek komen: Madam Juliet, (stagebegeleider weven), de meiden van de stageplekken, de teachers van de educatiefase….

Alle ‘prayers’werden over me uitgestrooid en……’Madam Dies, we wish you a soon recovery!’ Eénmaal weer wat opgeknapt, moest de Almighty toch bedankt worden.........

’We thank God!’……….

P.S. Op de valreep van oktober nog even opnieuw laten testen op malaria. Toch nog één plusje voor Dees. Dus…..maar weer een kuurtje er tegenaan!

 Zoals jullie hebben kunnen lezen, was de maand oktober 2007 niet onze beste maand, maar…Slechte tijden blijven niet, sterke mensen wel! Het gaat weer helemaal goed komen!

Groet, Ben en Dees