Na 2 weken Burkina Faso, begonnen we op 1 mei weer op ons werk. Op 'Labour-day' pakten we de 'NFD-draad' op. Wij hadden veel zin om te beginnen en waren blij iedereen weer te zien. Ook NFD was happy dat we terug waren op de basis. ('We thank God that you are back again!') Toch was de start slecht. Bad news...................................
Aangezien Hawa ons het slechte nieuws niet durfde te vertellen, was het teacher Paul weer die voor haar 'de kolen uit het vuur moest halen'. Wat was er gebeurd? Tijdens onze afwezigheid had er een hurricane over Tamale geraasd. Deze orkaan heeft behoorlijk 'huisgehouden'. De President van Ghana is zelfs naar het rampgebied komen kijken. Voor ons betekende het dat ook de lokatie Kukuomarket niet gespaard was gebleven. Dit is de plek waar wij de 3 containers gaan plaatsen voor de eigen shop van de meiden. Net voor ons vertrek naar Burkina was de eerste container daar geplaatst. Deze is dus compleet vernield en van de 'kaart geveegd'. Het overgebleven wrak was als toilet gebruikt! Walgelijk! Kapitaalvernietiging: Weg 600 euro………Uithuilen en opnieuw beginnen!
We hebben een beroep gedaan op het noodfonds. Dit is in het leven geroepen om gedupeerden te helpen. Er is één voordeel: We kunnen nu de eerste container even groot laten maken als container 2 en 3. (Dus: 4.88m.x 2.75m. i.p.v. 3.65m. x 2.75m.).

Gelukkig had 1 mei ook nog een lichtpuntje: Teacher Paul startte met zijn computercursus op de Nyohini Computerschool (project NorGhaVo). Dankzij bemiddeling van onze kant mag hij daar gratis lessen volgen. (Elke middag na sluitingstijd NFD, gedurende 2 maanden).
Het moge duidelijk zijn dat dit voor hem een geweldige kans is.

En dan blijkt er iets moois te zijn opgebloeid tussen onze teacher Paul en onze juf hairdressing Abena. 'Onze' meiden hadden het al gesignaleerd. Paul wilde het 'secret' houden. Affectie tonen is 'not done'. Natuurlijk houden wij van openheid, maar de Ghanese cultuur vraagt nou eenmaal om minder direkt te reageren. Met tact en humor slaagden we er uiteindelijk in om een bevestiging van de relatie te krijgen. ('We want to share your happiness; you have made a good choice; congratulations!)

We zijn blij dat Hawa haar managementcursus nog steeds 'very interesting' vindt. Hoewel ze meestal wordt weggebracht door Paul (brommer), of door ons (auto), is fietsen natuurlijk ook niet verkeerd. Aangezien zij geen fiets heeft, mag ze een fiets van ons gebruiken.
Hawa daarentegen bood aan om voor ons te koken. Sinds het vertrek van haar zus heeft Hawa ook de kamer van Humu in gebruik. Momenteel verblijft haar broertje hier (tijdelijk).

Tijdens ons verblijf in Burkina Faso, was Hawa jarig (26). Na terugkomst vroegen we: 'How was your birthday?' Het antwoord luidde: 'I prayed and I thanked God and that's all!'

Eén van de NFD-meiden die eigenlijk altijd aanwezig is, is Asia. Daarom was het des te opmerkelijker dat we haar al een tijdje niet meer gezien hadden. We weten dat dit meisje het naar haar zin heeft op NFD, maar we weten echter ook dat het thuisfront haar toekomst anders ziet. In het verleden is ze namelijk voor werk naar de 'village' gestuurd. Of te wel in gewoon Nederlands: Uitbuiting, eigenbelang, kinderarbeid.
Toen de twee kleine Azara's haar in de 'community' bezochten, kregen ze te horen dat Asia ziek was geweest, maar dat ze 'tomorrow' of 'tomorrow next' wel weer zou komen. Nee dus…..Aangezien onze juf weven Abiba in dezelfde 'community' woont als Asia, ging ook Abiba even informeren naar de zieke.
Zij kwam terug met een ander verhaal: Asia komt niet meer terug op NFD, omdat ze 'sewing' wil leren in plaats van 'weaving'. We besloten dan ook om zelf op hutjesbezoek te gaan. Situatieschets: Het hutje ligt afgelegen in de 'middle of nowhere'. Twee 'witten' in een jeep leverde veel bekijks op. Het laatste stuk moesten we te voet afleggen. We werden gevolgd door een twintigtal kinderen.
Aangekomen bij het hutje van Asia was er niemand thuis. Gelukkig had de 'senior father' ons gesignaleerd. (Senior father is de oudste broer van je vader). Deze man sprak redelijk Engels. Het doel van ons bezoek werd uitgelegd: Asia nog een kans geven, omdat zij altijd zo'n trouwe NFD-girl was geweest. We vertelden dat ze volgende maand mag starten met haar stage. Voor haar attachment-place gaan we 300.000 cedis betalen (ongeveer 30 euro). De 'senior father' was het helemaal met ons eens. Hij stelde bovendien voor om ook de 'plaatsvervangend vader' even in te lichten. Hoezo 'plaatsvervangend vader?' Deze persoon moet de honneurs waarnemen, als de echte vader niet aanwezig is. Deze oude man liet ons weten dat Asia terug zou komen naar NFD.

Ja, de meiden houden ons behoorlijk bezig. Op de stageplek van mister Alilahi (naai-atelier), zitten 5 NFD-meiden. Helaas zal er eind deze maand geen graduation (diploma-uitreiking) zijn voor Susan. Zij zou 'on travelling' zijn. Maar 5 maanden 'on travelling' is wel erg lang! Sinds december j.l. is zij spoorloos. Uiteraard hebben we alles geprobeerd om in contact te komen met haar. Tevergeefs! Volgens de Ghanese 'tam-tam' zou ze zwanger zijn. In ons Nederlandse referentiekader betreuren wij natuurlijk deze gang van zaken: Een kind met een kind! Hier in Ghana echter neemt men alles zoals het komt! Ook Hawa reageerde erg luchtig en laconiek: 'Oh, don't worry; Susan will come back when the child can walk!!!'

Jacco (onze huisbaas), die coördinator/projectleider is van 'Youth and Women Development', had meer werkruimte nodig. Naast ons huis is een 'store', die - zoals het woord al zegt - slechts dienst doet als opslagplaats. Jacco kwam vragen of wij accoord gingen met het plan om dit om te bouwen tot 'office'. Een soort kantoor aan huis dus. Wij hebben hier geen problemen mee. Men ging voortvarend te werk; er werd zelfs een gedeelte aangebouwd.

In januari 2008 wordt een nieuw voetbalstadion geopend in Tamale. Dit met het oog op een internationale voetbalcompetitie. Op dit moment wordt het stadion gebouwd door een Chinese company. Via via hadden we gehoord dat deze Chinezen een eigen internetverbinding hebben. Zij zouden een verbinding hebben via een plaatselijk cybercafé. Erop af dus!..............
Een compound met slechts prefab woningen, bood onderdak aan een honderdtal Chinezen, die 7 dagen per week dag en nacht werken. Echter….de communicatie was een probleem. Van de 100 Chinezen spraken er slechts 4 Engels! Toen we eindelijk één van deze vier personen te spreken kregen, bleek dat men ons niet kon helpen. De Chinezen hadden gewoon een vaste telefoonlijn laten aanleggen. Op deze manier kunnen zij internetten. Voor ons is dit niet aan de orde. Het aanleggen van een vaste telefoonlijn kost $ 5000.
Volgens Hawa worden de Chinese mannen geregeld bezocht door meisjes uit Tamale. De Chinezen spreken geen Engels; de meisjes uit Tamale spreken geen Chinees, maar ja….sign and body language zullen daar ongetwijfeld uitkomst bieden!

Na 9 maanden Ghana weten we natuurlijk dat je - in zijn algemeenheid - nooit vooraf wordt ingelicht als er zich iets bijzonders aandient.
Zo ook op die bewuste avond. Om 18.30 uur plotseling lights off en volgens de bewoners van de compound tot de volgende dag 14.00 uur. De elektriciteitsmaatschappij VRA had deze ligths off aangekondigd. Maar niemand had ons ingelicht en wij wisten dus van niets en werden volledig verrast.
Bloedheet, donker (nou ja, kaarslicht en zaklamp) en geen fan.
Geen elektriciteit, dus met de laptop kon ook al niet naar behoren worden gewerkt.
Vroeg naar bed is bovendien geen optie, want de hitte is - zonder fan - ondraaglijk.
Dees ging dus naar buiten, nam de muskieten op de koop toe en had enige 'social talk' met enkele Ghanese jongeren die ook maar gevlucht waren voor de hitte in huis.
Gedeelde smart is halve smart heet dat nog steeds in gewoon Nederlands.
En wat gebeurde er toen?:……….Vanaf 22.00 uur sprongen de lichten weer aan en beschikten we wederom over de fel begeerde elektra met alle gemakken van dien.

We hebben de Nederlandse vrijwilliger Marcel van 'Meet Africa' ontmoet.
Deze knaap geeft les op de school van Hawa. (Business College International).
Hij heeft een management-opleiding als achtergrond.
Aangezien Hawa in de toekomst op dit gebied de nodige 'support'nodig heeft, was het handig om even met hem van gedachten te wisselen. Wellicht kan hij iemand vinden die voor NFD nog iets kan betekenen.
Hawa is op haar school al gebombardeerd tot 'class captain'……
Daar kijken we niet vreemd van op!

Zoals misschien bekend, is ons NFD-project te vergelijken met GIGDEV. (NFD in het groot). In het recente verleden werd de catering van GIGDEV geleid door Victoria. Een afspraak met haar stond reeds lange tijd op de rol. Ze wilde namelijk dat wij haar jollof rice kwamen proeven bij haar thuis. Op 6 mei was het dan eindelijk zover. Op de compound waar zij woont, werden we begroet door de hele familie: 'You are most welcome!'
We werden aan een ieder voorgesteld en gezamenlijk werd er gegeten: 'You are invited!'
Oh, de Ghanese gastvrijheid is voor ons nog steeds een verademing!

Na terugkomst uit Burkina Faso hebben we de eerste week van mei gewoon non stop doorgewerkt: Contracten werden opgesteld voor de stageplekken; de 'graduation' werd voorbereid; Ghana Telecom werd benaderd, i.v.m. de mogelijkheid tot een telefoonaansluiting op NFD (via satelliet), met het oog op een internetverbinding (achteraf bleek dat ook deze laatste optie niet haalbaar is, vanwege een te oud besturingssysteem); het noodfonds werd benaderd, i.v.m. de stormschade; zand/gravel/cement/betonblokken werden geregeld voor de plaatsing van een container enz. enz. Zelfs in het weekend ging het werk gewoon door.
Vanwege problemen rondom de plaatsing van de tweede container werden we op zondagochtend om 7.00 uur al uit bed gebeld. Nou ja zeg……..

Maandagochtend 7 mei om 7.00 uur werd er aan de deur geroepen om Dees. Eén van de NFD-meiden (Hamishouw) stond in tranen op de stoep. Ze kwam vertellen dat ze een tijdje niet naar het project kon komen, aangezien haar broer (23 jaar) was overleden. Een week eerder had hij een motorongeluk gehad. Via een 'announcement' op de radio werd familie opgespoord. Na een week in coma gelegen te hebben, is hij gestorven. Toen we dit bericht op NFD vertelden, werd er nauwelijks op gereageerd. De dood hoort hier zó bij het leven. Men is eraan gewend. Het enige dat men zegt is: 'Oh, I am sorry!'
Een paar dagen later laat Adam Rafia weten dat het niet een echte broer van Hamishouw was, die is overleden, maar 'just a brother who was living in the same area'. Bovendien zou Hamishouw zijn dood gebruiken als excuus om niet naar NFD te hoeven komen. Aangezien Hamishouw bij ons in de buurt woont, zullen we haar maar eens gaan bezoeken. De 'funeral' van haar 'broer' is dan een 'kapstok' om te komen tot haar NFD-toekomst. Wat bleek? Het betrof wel degelijk haar echte broer (zelfde vader, zelfde moeder) en de NFD-draad zou weer opgepakt worden.

Het verkeer in Tamale is erg chaotisch. Oorlog op de weg! Het recht van de sterksten geldt! Iedereen rijdt door elkaar heen.
Autorijden is voor Ben dan ook voortdurend oppassen geblazen en voorbereid zijn op de meest idiote situaties! De eerste kleine schade is inmiddels een feit. Picture: Ben rijdt stapvoets in een lange file door de stad en een fietser passeert hem rechts. Deze fietser (volgens Hawa een echte 'bushman'), had een enorme takkenbos achter op zijn fiets gebonden, die aan beide zijden meters uitstak. Met deze takken ramde de 'bushman' de rechter buitenspiegel.

Alles staat in het teken van de voorbereiding voor de 'graduation' (diploma-uitreiking).
NFD (Dees) maakt een professioneel certificaat en de stageplekken maken een 'recommendation' (aanbeveling). Pasfoto's worden gemaakt en we buigen ons over logo's; letterheads en maken een concept. So far so good,…………maar………….de verdere invulling zorgt voor de nodige ergernis.
Culturen die botsen………..
Wij geven de voorkeur aan een simpele 'celebration'; Hawa prefereert echter een hele show!
Natuurlijk moeten we de hele 'happening' plaatsen binnen het Ghanese referentiekader en weten we dat de meiden smullen van een compleet 'circus', maar toch….. Het uitnodigen van VIP's; guests of honours gaat ons toch echt te ver. We gaan niet betalen voor deze gasten die slechts voor de vorm aanwezig zijn en geen zinnig woord zeggen. Wij willen het accent leggen op een gezellig, informeel samenzijn 'entre nous'. Echter……dat werkt hier niet. In deze setting is het pas geslaagd als het erg formeel is. Dus: Speeches, muziek, local dances, radio, TV, krant, fotograaf enz. enz. enz.

Het realiseren van de 3 containers op Kukuomarket vóór de graduation op 26 mei wordt een race tegen de klok: Container 1 is door de hurricane ernstig beschadigd. Hoewel er bijna niets meer van over is, proberen we toch nog om een gedeelte te hergebruiken; container 2 is geplaatst en container 3 volgt zeer spoedig.
Daarna begint de afwerking: Cementen vloertje binnen en buiten, zinken dakje, overkapping, inrichting en aanschaf van de benodigde inventaris.
Kortom: Nog veel werk aan de winkel en dat binnen een Ghanese context, waarin het zeer moeilijk is afspraken te maken en concrete resultaten te boeken.
Ook is het soms erg lastig de benodigde materialen te kopen, omdat deze gewoonweg niet leverbaar zijn. Er wordt betaald voor workmanship (arbeidsloon), voor materialen, voor transportkosten e.d.

Vaak is het vechten tegen de bierkaai. De frustratie hierbij is: Des te harder je werkt, des te minder resultaat. Als je serieus werkt, word je gewoon uitgelachen. Ook verschuilen achter de cultuur is aan de orde van de dag. Dat is natuurlijk erg gemakkelijk; je hoeft dan niets van jezelf te laten zien.
Vernielingen zijn tevens schering en inslag. Zelfs de 4 betonnen piketpaaltjes die onze grond markeerden, waren binnen een mum van tijd kapot of verdwenen. Opnieuw naar de betreffende instantie dus. Het kost allemaal extra tijd en geld. Maar goed………van efficiënt werken heeft men hier nog nooit gehoord!

Maar…..'er zit geen kwaad in de rotzak'……………Ghana blijft keer op keer verrassen……..
Op 9 mei wordt ons quasi nonchalant een briefje toegestopt, waarop staat dat onze juf weven (Abiba) zondag 13 mei gaat trouwen. De tekst van het betreffende briefje is het vermelden waard:

'In the name of Allah, the beneficiant, the most greatful':
The families of
Afa Issahaku & Afa Alhassan
Have the pleasure to invite the company of
Mr./Mrs./Miss/Alhaji.............................................................................................................
to witness the bridal ceremony of their
Son & Daughter
Issahaku Alhassan(Public) Alhassan Abibata(Weaver)

Venue: Filling Point H/No. CCM 97
Date: 13 th Day of May 2007
Time: All Day
MCS R.S.V.P.
Baba Mustapha (Staff) All Friends and Family

Samen met Hawa en Paul gingen we naar de 'wedding'. Onbeschrijfelijk! De setting was ontzettend armoedig. Midden in de bush, in een lemen hut zat de bruid op een bed, met een bosje plastic bloemen op schoot. Ze zat enkel 'mooi te zijn' en leek wel op een opgetuigde kerstboom!!!! Deze juf weven is een jonge moslimvrouw. Haar geloof en haar cultuur eisen dat de man na de huwelijksvoltrekking weer vertrekt naar zijn eigen ouderlijke hut. Bruid Abiba was dus de hele dag alleen en mocht pas de volgende dag naar het huis van haar man. Alle mensen uit haar 'community' kwamen kijken in de lemen hut. Iedereen staarde met open mond naar de bruid. Er werd concreet niets gedaan of gezegd; er werd slechts gekeken. Voor ons westerse hoofd natuurlijk een komisch tafereel! De dag na het huwelijk werden de handen en voeten van Abiba ingesmeerd met een middeltje dat, aangelengd met water, eruit ziet als modder. Als het spul is ingedroogd zijn haar handen en voeten pikzwart. Hiermee moet ze dan ongeveer een maand rondlopen. Het is het teken dat ze pas getrouwd is. Natuurlijk probeerden onze gekke NFD-meiden het spul ook op onze handen te smeren. (Eerst wordt het oranje; daarna zwart en is het moeilijk te verwijderen). Gelukkig greep kappersjuf Abena op tijd in en snelde met ons naar de waterpomp. De eerste week van het huwelijk werd Abiba geacht de 'community' in te gaan 'just to greet the people'.

Onze containers worden geplaatst op Kukuomarket. Inmiddels hadden we gehoord dat Kukuomarket over een watchman beschikt. Het werd dus tijd om ons NFD project te introduceren bij deze watchman en hem te vragen een extra 'oogje in het zeil te houden'. Bouwmaterialen kunnen natuurlijk een aanzuigende werking hebben op het dievengilde. Men kan hier alles gebruiken! De watchman was snel gevonden, maar hij sprak slechts Dagbani.
Op zoek dus naar een 'vertaler'. De eerste de beste die we hierop aanspraken en onze missie uitlegden, verwees ons onmiddellijk naar de youthleader van Kukuomarket.
Na enig vragen en doorvragen werd deze persoon getraceerd. Maar…….ook hij sprak geen Engels. Dus wederom op zoek naar een 'vertaler'. De betreffende tolk werd gewoon 'van de straat geplukt'. Vervolgens met de youthleader en de vertaler op pad. Voordat we echter naar de watchman gingen, kregen we het dringende advies om eerst nog de 'chief' (het stamhoofd) te bezoeken.
Hier werden we geconfronteerd met de bij ons inmiddels bekende gebruikelijke rituelen.
Hij kon de doelstelling van NFD en ons werk enorm waarderen en wenste ons veel succes.
Kennismaking en introductie bij de watchman was uiteindelijk een fluitje van een cent: S.v.p. de containers (sponsorgelden uit Nederland) goed in de gaten houden!

Samenwerken met Hawa wordt steeds moeilijker. Ze gaat erg onbezonnen te werk en handelt 'out of the blue'. Aan 'doen' schort het niet; aan 'denken' des te meer!
Sinds onze terugkomst uit Burkina, is er geen gebrek aan stress en frustraties op het werk. Wellicht heeft de naderende 'graduation' daar ook mee te maken. Op 26 mei krijgen 8 meiden hun certificaat en gaan dan starten met hun eigen shop.
We zijn dan ook vaak te vinden op Kukuomarket: De plek waar de 3 containers komen te staan. Er moet nog veel werk verzet worden! Als je dan na een lange dag vol frustraties thuiskomt, is er geen water en geen elektriciteit. Dat zijn momenten waarop je het even 'helemaal hebt gehad'. Toch is er steeds die drive om door te gaan: Alles voor de meiden!

De meest simpele dingen kosten hier veel tijd en ergernis: Even pasfoto's laten maken van de 'graduation-girls': De meiden zijn niet op hun stageplek………….Even copieën maken van de uitnodiging en het programma voor de 'graduation': Copieerapparaten werken niet………….Even een concept van het certificaat laten uitprinten: Printer kapot………..Men is 'on travelling'; er is 'lights off' enz. enz. Even dit of even dat: Vergeet het maar! Dat werkt hier dus niet! Er is altijd 'a problem'; er is altijd een excuus!

Een nieuwe NorGhaVo-vrijwilligster (april-groep), mocht helaas slechts enkele dagen in Ghana zijn. Zij werd dusdanig ziek, dat ze binnen een week weer terug was in Nederland.
Tussen mei en augustus komen er nauwelijks nieuwe vrijwilligers richting Ghana. De meesten komen pas als de temperatuur in Nederland weer daalt.

In de week van 7 tot 14 mei hebben we 5 dagen geen water (uit de kraan), noch elektriciteit gehad. Ja, dan is het echt 'sufferen'! Ben heeft dan ook de afkorting NFD veranderd. Geen 'Northern Friends for Development' meer, maar: 'No Frustrations Daily'.

Na een fikse regenbui konden we 14 mei genieten van enige koelte. Zalig!!! Laat de rainy season maar komen! Echter……..regen is hier ook een excuus om afspraken niet na te komen of om niet op NFD te verschijnen.

3 weken voor de start van de stage, hebben we de stageplekken voor 8 NFD-meiden betaald. Voor weven (3 girls), betekende dit: 900.000 cedis (ongeveer 90 euro); voor hairdressing (5 girls) hebben we 1.000.000 cedis betaald (ongeveer 100 euro). Hiervoor mogen ze maar liefst 11 maanden op stage (van maandag t/m.zaterdag). Voor ons natuurlijk luttele bedragen, maar voor de meiden klinkt het als een heel kapitaal! Ze keken ons sprakeloos aan. Tja………….
Zij hebben meestal nog geen 1000 cedis (10 eurocent) om eten te kunnen kopen.

Een onderdeel van het programma tijdens de 'graduation' is een 'local dance'. Dansen zit de mensen hier in het bloed; ze lijken wel van elastiek! De 'master'van de 'attachment sewing' regelde voor ons vanuit zijn 'tailors-kring' enkele professionele dansers. Dit clubje zullen wij aanvullen met onze eigen NFD-meiden. Het wordt op die manier een leuke mix. De NFD-meiden uit de educatiefase zullen dan dansen voor de NFD-meiden die hun stage hebben afgerond en op 26 mei hun certificaat krijgen. Natuurlijk moet er flink geoefend worden. Het lijkt 'easy', maar in Ghana gaat niets gemakkelijk: De leader van de dansgroep heeft geen cd-speler en moet deze ter plekke nog ergens zien 'te ritselen'. Als hij dan na een uur terugkomt, is er geen stroom. Het blijkt dat de units van Hawa op zijn. Opwaarderen gaat niet, want Hawa is 'in town' enz. enz. Inmiddels zijn we 2 uur verder en kan er eindelijk gestart worden.

Aangezien we Hawa een paar keer per week naar school brengen, zien we vaak haar 'Business College International'. Daarom werd het tijd om ook eens Paul te bezoeken op de Nyohini Computer School. Sinds enkele weken volgt hij hier computerles.
We zijn ons ervan bewust dat we Hawa en Paul behoorlijk aan het werk hebben gezet. Naast alle NFD-perikelen en de normale baan van Paul, zitten ze nu zelf ook nog op school!

Samiwu (de lessencoördinator van de computerschool) heeft toegezegd om video-opnames te maken tijdens de diploma-uitreiking op 26 mei. Echter…..Er is geen videocamera. Geen probleem: De moeder van Hawa zal vanuit Accra een videocamera opsturen. Dit pakketje wordt meegegeven aan de buschauffeur en zal na ongeveer 14 uur in Tamale arriveren.
Nauwelijks is de videocamera in ons bezit, of de plannen worden al weer gewijzigd. Nadat Samiwu de handleiding had bestudeerd, liet hij weten zich 'not comfortable' te voelen met dit nieuwe apparaat. Hij gaf de voorkeur aan zijn eigen camera. Hoezo eigen camera? Had hij dan tóch zelf apparatuur? Oh, this is Ghana………..Er wordt niets uitgelegd!

De Ghanese teacher Mashood die had toegezegd onze teacher Paul enigszins te komen helpen, door 2 middagen van hem over te nemen, is al afgehaakt. Hij hield het vorige maand, na slechts een week te hebben lesgegeven, al voor gezien. Hij bleef zomaar weg, zonder iets te zeggen of zich af te melden. Reactie Hawa/Paul: 'Oh, he is not serious'.

Al enkele weken hebben wij (vooral Dees) last van huiduitslag. Sinds onze terugkomst uit Burkina Faso is er geen gebrek aan hittebultjes en jeuk. In Burkina was het namelijk nog iets warmer dan in Ghana. Wellicht is dit net teveel van het goede geweest. Eenmaal terug in Ghana, treedt er echter geen verbetering op. Aktie ondernemen dus! Veel mentholpoeder biedt uitkomst.

Het is al dikwijls gezegd: Hoewel het vaak net lijkt alsof er hier niets van de grond komt, is het soms ook grappig om te zien dat het uiteindelijk toch weer goed komt. Het is als een olijke belhamel: Hij haalt je het bloed onder de nagels vandaan, maar je kunt er niet kwaad op worden, omdat ie je dan weer een knipoog geeft…….

Zoals wellicht bekend heeft Tamale en de hele Northern region een gebrek aan water. Een Nederlandse maatschappij (Biwater), heeft de helpende hand toegestoken en is druk doende om de watervoorziening te verbeteren. Het betreft een investering van maar liefst 43 miljoen euro.

Samenwerken met Hawa is geen 'makkie'. De sfeer wordt er niet beter op. We merken dat alles (ja alles) wat we doen min of meer voor haar vanzelfsprekend wordt!
We voelen ons soms net een 'wandelende portemonnee!'
Natuurlijk beschikken wij over het budget en worden de bedragen in overleg besteed,
maar toch……het is een bron van frustratie.
Verder heeft Hawa nogal eens de neiging te zwalken als het gaat om het nemen van beslissingen. Onervarenheid? Haar jonge leeftijd? Onzekerheid? Ghanese cultuur?
We willen wel op een serieuze manier met elkaar omgaan, maar als voortdurend Hawa's typische lachje volgt (Ghanezen die zich geen houding weten te geven, beginnen vaak te lachen), wordt het ons soms teveel.

Op 19 mei vond er op onze compound een 'adoration' plaats. Dit betekent dat een naam wordt gegeven aan een pasgeboren baby. Een familielid van onze 'landlord' was de moeder van de baby. Onze huisbaas had zijn huis beschikbaar gesteld voor de viering. Het was dus een drukte van jewelste op de compound!

De Nederlandse NorGhaVo-vrijwilligster Maartje die op onze compound woont, had enkele weken gereisd en was weer terug 'op de basis'. Maar ze kwam niet alleen; ze werd vergezeld door haar moeder en haar broer. Beiden zullen 3 weken in Ghana zijn. Nauwelijks enkele dagen in Tamale of broer Jaap werd onwel en een ziekenhuisopname volgde. Gelukkig kon hij na enkele uurtjes weer 'huiswaarts' keren. Na een week Tamale vertrokken moeder en zoon weer om nog een weekje te reizen alvorens terug te keren naar Nederland.

De voorbereiding voor de 'graduation' verloopt erg chaotisch. Vanwege tijdgebrek wordt op een zondagavond bij ons thuis een extra 'vergadering' ingelast. Behalve Hawa en Paul, is ook Samiwu aanwezig. Hij zal 26 mei video-opnames maken. De rolverdeling wordt besproken: Wie doet wat op welk moment………….Verder lopen we nog even door het provisorische draaiboek. Ook wordt de 'finishing touch' besproken van de containers op Kukuomarket.
Maar ach…..de ervaring heeft ons inmiddels geleerd dat planning en/of het aanbrengen van structuur zinloze acties zijn!!! En ja hoor………op die bewuste zondagavond 'lights off'. Het werd dus een 'meeting by candlelight'.

Lights off………….Lights off……………Lights off…………..
Steeds vaker is er geen elektriciteit. Je werkzaamheden worden hierdoor behoorlijk vertraagd.
Iedereen begint het een beetje benauwd te krijgen. Stel je voor dat op de dag van de 'graduation' de stroom uitvalt. Dat betekent: Geen muziek en geen 'local dances'. Dit zou natuurlijk voor de feestelingen een ontzettende teleurstelling zijn. We besluiten dan ook om een generator te regelen, in case of……..
De Nyohini Computerschool werd benaderd. Sinds kort beschikt men daar over een generator (gesponsord door een Nederlandse NorGhaVo-vrijwilligster).
Bovendien kunnen we via onze huisbaas een generator huren. Dat is natuurlijker nog gemakkelijker.
Behalve stroomuitval kan de 'graduation' ook letterlijk in het water vallen, als de weergoden besluiten om een flinke plensbui te laten neerdalen. De 'rainy season' zorgt namelijk voor grote hoeveelheden regen in korte tijd. Maar als je dit uitspreekt, is de reactie van de mensen: 'Let's hope; let's pray; by His Grace'!!!

Op Kukuomarket wordt driftig doorgewerkt aan de containers: Van lasser, tot metselaar, van timmerman tot schilder. Op 22 mei wordt de laatste container geplaatst: Twee blanken als opdrachtgever: Dát wil wel! Iedereen probeert een graantje mee te pikken!

Dees kreeg een uitnodiging om het Nederlandse 'theekransje' te komen bezoeken. Dit is een groepje van Nederlandse vrouwen, die allen voor langere tijd in Ghana wonen. Op zich leuk om een keer aan deel te nemen: Erg gezellig, fijne mensen; maar vooralsnog wil Dees het bij die ene keer laten. 'Clubjes' zijn aan haar niet zo besteed!

De trouwe lezer weet inmiddels dat het e-mailverkeer vanuit Tamale erg moeizaam verloopt. De computers zijn erg traag en vaak is de 'server down'. Ook 'lights off' is aan de orde van de dag. Excuses van de eigenaar van het internetcafé zijn vaak buiten alle proporties! Voorbeeld: De straalverbinding staat in een gedeelte van de stad waar 'lights off' is.
Er zijn 5 cybercafé's aangesloten op deze straalverbinding. Ons internetcafé is er één van en wordt dus 'getroffen' door deze lights off.
..............'Don't worry, we are working on it'.............
Als een en ander toch wel erg lang duurt, blijkt dat er weliswaar een generator bij de straalverbinding staat, maar dat deze eerst gevuld moet worden met benzine.
Die benzine moet nog gekocht worden. Maar er is geen geld om benzine te kopen, zodat eerst 'the boss' ingeschakeld moet worden om de benodigde cedis te verkrijgen. Als er dan eindelijk benzine in de generator zit en we kunnen starten met browsen, wordt er na enkele minuten gevraagd: 'Please shut down'. Wat blijkt? De generator is slechts voor een gedeelte gevuld en men moet opnieuw benzine toevoegen.
Erg omslachtig en de vooruitziende blik is erg beperkt!!! Maar.……'Don't worry'…..

Hawa's werkwijze blijft frustraties oproepen. Het absolute hoogtepunt (of is dit een dieptepunt) was toch wel het volgende:
Ten aanzien van de financiering van het project hebben we er voor gekozen gelden uit Nederland pas te laten overmaken, zodra we de centjes van onze sponsoren ook daadwerkelijk nodig hebben.
Soms kom je echter voor - financiële -. verrassingen te staan ten gevolge van gebeurtenissen die je absoluut niet in de hand hebt. Voorbeeld: De hurricane die een container verwoestte.
Gevolg: Even rustig aan doen met de financiën. Vervelend, maar het is niet anders!
NorGhaVo Nederland zal worden gevraagd geld 'over te maken' en alles komt weer goed.
Maar……als Hawa dan toch op eigen houtje buiten ons om zaken regelt die betaald moeten worden (en dat geld is er even niet), schiet dat bij ons in het verkeerde keelgat.
Met het grootste gemak en met de Ghanese (glim)lach cancelt Hawa dan weer alles.
Dit soort gebeurtenissen hebben een behoorlijk 'frustratie gehalte'……

En dan dient zich het volgende 'probleem' alweer aan: Eén van onze meiden (Sadia) uit de educatiefase, die 4 juni gaat starten met haar stage weven, blijkt zwanger te zijn. Dit verklaart haar zwijgzaamheid van de laatste weken. Reactie van Hawa: 'She will suffer'.
Blijkbaar heeft Sadia de les seksuele voorlichting van enkele maanden geleden niet goed begrepen……….Maar ja………….een condoom over een banaan kan natuurlijk verwarring scheppen!!! Alle gekheid op een stokje: Op de keper beschouwd is het natuurlijk een triest verhaal. We zullen ons best gaan doen om deze girl - hoe dan ook - te helpen. Wij zullen haar niet laten vallen. De mogelijkheid bestaat namelijk dat dit moslim-meisje uit de community wordt verstoten. Het zou fijn zijn als ze toch haar stage kan afronden. Hiervoor gaan we in gesprek met de 'teacher' van de stageplek weven: Madam Juliet. Deze Juliet is een schat van een vrouw. Ze heeft een ruim hart en zat op dezelfde golflengte als wij: Sadia en haar baby moeten geholpen worden. Sadia is dan ook welkom en mag 11 maanden stage lopen bij madam Juliet. Nu wordt het tijd Sadia te spreken. We gaan een paar keer bij haar op hutjesbezoek. Helaas treffen we haar daar niet aan. Dan gaan we naar de werkplek van haar 'auntie'. Deze tante wist echter niet dat Sadia zwanger was. Vervolgens praatten we met de vader. Setting: Op een houten bankje onder een boom werd van gedachten gewisseld. We hadden veel bekijks. De hele community stond om de 2 witten heen. Aangezien de mensen slechts Dagbani spreken, hadden we enkele 'tolken' meegenomen. Noch de tante noch de vader wisten waar Sadia was. Ook bezochten we 'some friends' en lieten iedereen merken dat Sadia welkom was en dat we hoopten dat ze terug zou keren. We staakten onze verdere zoektocht en hoopten er het beste van. En ja hoor……onze inzet werd beloond. Plotseling stond Sadia bij ons thuis voor de deur. Ze werd vergezeld door een vriendin.We kregen te horen dat Sadia nu 3 maanden zwanger is. We lieten haar voelen dat zij en de baby welkom zijn en we merkten duidelijk dat er een last van haar schouders viel.
Het spreekt vanzelf dat er een moeilijke periode voor haar gaat aanbreken, maar ze weet in ieder geval dat ze door ons en NFD niet aan haar lot wordt overgelaten. We zijn blij dat ze verder gaat in het traject en dat betekent voor dit moment: 11 maanden stage. Verder kijken we maar even niet. We vragen ons namelijk wel af of de eigen shop nog haalbaar zal zijn. Kinderopvang is er namelijk niet. Bovendien zou het een slecht voorbeeld kunnen zijn voor de andere meiden. NFD uitbreiden met een crèche voor de baby's van onze meiden is natuurlijk niet de bedoeling!!!

25 mei wordt African Unity Day gevierd. Voor sommigen betekent dit een vrije dag; echter niet voor NFD. Wij regelen de laatste dingetjes voor de 'graduation'. Op Kukuomarket staan 3 containers! Met man en macht is gewerkt om de opening te kunnen laten plaatsvinden op 26 mei. Dat is dus gelukt! De 'finishing touch' zal na de 'graduation' gebeuren.

Het programma van de certificaat-uitreiking op 26 mei is helemaal in de Ghanese stijl:

Programme Graduation NFD Saturday May 26, 2007

Opening prayer
Speech
Music
Speech
Local dance
Speech
Fundraising
Open forum
Certificates
Refreshments
Closing prayer
Go to Kukuomarket
Verder zal er iemand video-opnames maken en is de krant aanwezig. Zelfs radio en tv ontbreken niet!

En dan is de dag van de Graduation daar…………Geen 'lights off' en geen regen! Yes!
Het programma zou duren van 10.00 tot 15.00 uur; echter de factor tijd zegt hier niets.
Er was ons beloofd dat de 'audio-installatie' tussen 7.00- en 8.00 uur gebracht zou worden. Toen er om 9.30 uur nog niemand was gearriveerd, reden we maar eens richting 'town' om polshoogte te gaan nemen. Problemen met transport waren de oorzaak. Ook de 'chairman' liet op zich wachten. Deze 'guest of honour' is mister Mills van 'the Bank of Ghana'. Hawa vindt het geweldig als er veel VIP's aanwezig zijn. Deze mogen allen plaats nemen achter de 'high table'!!!!!!!!!! Ook wij werden geacht daar te gaan zitten. We hadden Hawa echter weten duidelijk te maken dat onze voorkeur uitging naar een plekje tussen de meiden. Zelfs de 8 meiden die hun certificaten zouden krijgen kwamen veel te laat. Ze druppelden om 11.00 uur binnen en gingen zich uitgebreid omkleden en 'optutten'. Vooral dat 'optutten' was komisch om te zien.
Hoe kitscher de sieraden, hoe mooier zij het vinden! Het waren net 8 opgetuigde kerstbomen!!!! De meisjes van het naai-atelier en van de stageplek weven hadden hun graduation-kleding zelf gemaakt. Er waren zeker zo'n 300 mensen. Het was inmiddels bijna 11.30 uur voordat er werd gestart. De opening prayer werd gedaan door een Imam; de speeches werden gehouden door Hawa, Dees en mister Alilahi van attachment sewing (stageplek naai-atelier). Teacher Paul vertaalde de Engelstalige speech van Dees in het Dagbani. De dansgroep zorgde voor 'entertainment'. Professionele dansers aangevuld met NFD-meiden. De kleding van de dansgroep was een punt van discussie. Hier wil men niets liever dan uniformen. Men weet echter inmiddels dat wij niet betalen voor uniformen. Creatief oplossen is ons devies! Met een kleurrijke doek en/of band om het middel zag het er heel leuk uit! Tijdens het open forum had een ieder de gelegenheid om iets te zeggen. Peter van NorGhaVo Ghana maakte van deze gelegenheid gebruik door de mensen op te roepen geld te doneren. De moraal van zijn verhaal was: 'Onze beide Nederlandse vrijwilligers hebben veel gedaan aan fondsenwerving; nu is het jullie beurt Ghanese vrienden!' Natuurlijk weten we dat je van 'een kale kip niet kunt plukken', maar toch was het goed om de caretakers nog eens te wijzen op hun verantwoordelijkheden. Niemand van de ouders/verzorgers heeft ooit iets bijgedragen voor de opvang van hun kinderen. Alles is 'free of charge'. Toen we na afloop de cedis telden in de rieten mand, kwamen we uit op omgerekend zo'n 80 euro. De certificaten werden uitgereikt door verschillende mensen: Teacher van een stageplek; enkele 'chiefs' (stamhoofden); de Nederlandse NorGhaVo-vrijwilligster Maartje die op onze compound woont enz. enz. enz. Het werd steeds drukker. Het leek wel of er uit alle hoeken en gaten kleine zwarte kindertjes te voorschijn kwamen. Natuurlijk kon niet iedereen een 'refreshment' krijgen. De vele kinderen keken met grote ogen naar de flesjes limonade, die helaas aan hun neus voorbijgingen. Video-opnames werden gemaakt en de krant was aanwezig voor een interview. Radio en TV kwamen echter niet opdagen. Ja, het was een heel circus en een grote show! Het is pas geslaagd als er harde muziek is, als er veel VIP's aanwezig zijn, als de lijstjes van de certificaten kitsch, glimmend en glanzend goudkleurig zijn enz. Het gaat alleen om de vorm, de buitenkant (er moet een grote strik omheen!) Voor ons is het lachwekkend om te zien. Na de closing prayer werd koers gezet richting Kukuomarket. Vanzelfsprekend konden we geen 300 personen vervoeren naar Kukuomarket. Er waren slechts 4 auto's en 1 taxi. Iedereen wilde natuurlijk mee, maar dat was onmogelijk. Voor Hawa was het belangrijk dat de VIP's meegingen; voor ons hadden de 16 meiden prioriteit. (8 graduation-girls en 8 meiden uit fase 1). In eerste instantie werd het een mix van VIP's en meiden en een paar caretakers. Ter plekke zag Dees dat de 8 meiden uit de educatiefase ontbraken. Dat betekende dat ook de jongste deelneemster (Azara 3) niet aanwezig was.
En zij zou juist het lint doorknippen en daarmee de officiële openingshandeling verrichten.
Onze Azara-VIP was blijkbaar niet in een van de auto's gestapt richting Kukuo market.
De voorzitter van NFD, Mister, Mills (Bank of Ghana) bood aan samen met Dees even onze kleine VIP op te halen. Deze man was dus in de veronderstelling dat hij slechts 1 meisje moest ophalen. Dees echter had snel een eigen plannetje bedacht. Nu of nooit!..................
De meiden van fase 1 was namelijk al geruime tijd geleden beloofd een bezoekje te brengen aan Kukuo market. Het kwam er maar steeds niet van…..Belofte maakt schuld……
De opening zou gewoon niet compleet zijn met slechts 8 van de 16 meiden!
Het leek wel afgesproken werk. Toen Mills en Dees arriveerden bij NFD vlogen 7 meiden op de auto af. Een prachtig voorbeeld van non-verbale groepscommunicatie: Met slechts oogcontact van Dees richting meiden werd de boodschap snel duidelijk: 'Instappen en wegwezen!'
Dus……niet alleen Azara 3 verdween in de grote 4-wheeldriver van Mister Mills, maar ook 6 andere meiden en de 2 juffen Abena en Abiba. Het gezicht van Mister Mills zal Dees niet snel vergeten! Dees zelf zat voorin met de 2 kleine Azara's op schoot. Ze hingen om haar nek en Mills keek een beetje ongemakkelijk. Dees echter had binnenpretjes! Met 11 personen in de auto werd als (Hollandse) haringen in een ton wederom koers gezet naar Kukuomarket.
Mister Mills verklaarde dat hij eigenlijk een erg belangrijke vergadering had om 14.00 uur en dat hij voor deze vergadering beslist te laat zou zijn. De meeting had te maken met het nieuwe geld dat in juli a.s. in Ghana wordt geïntroduceerd.
De nuchtere reactie van Dees: - 'Dat nieuwe geld komt er heus wel en de aanwezigheid van alle meiden bij de containers is toch veel belangrijker dan die vergadering' - deed Mister Mills ontdooien. Met een smile verklaarde hij: 'I like this'!!! En toen ging het snel…Na een speech van Ben, Mister Mills en een priester werd het lint onder luid applaus door Azara 3 doorgeknipt. Volgens afspraak begon zij het NFD lied te zingen en meteen zong een ieder uit volle borst mee. De speeches stonden in het teken van: 'We zijn op de wereld om elkaar te helpen'. Door de priester werd dit beaamd en er werd driftig geknikt. Echter……toepassen in de praktijk bleek voor deze man moeilijker te zijn. Zonder blikken of blozen stapte hij na afloop in zijn auto om vervolgens alleen weg te rijden. Wij konden weer een extra taxi laten komen om de mensen terug te brengen richting stad. Niet te geloven! De kerk zorgt hier vooral goed voor zichzelf!!!! De grootste auto's zijn van de 'Catholic Church'!!!!!
Maar goed………Een belangrijke, vermoeiende en ook spannende dag was afgelopen.

Voor de graduation-girls begint nu stap 3: Own business. Hoewel de 3 containers op Kukuomarket zijn geplaatst, moet de 'finishing touch' nog gebeuren: De timmerman moet zijn werk aan de binnenkant van 2 containers nog afmaken; op de sharing compound moet nog een betonnen vloer komen. Ook de aankleding en inventaris staan nog op het verlanglijstje. Maar……..money, money, money………. We moeten nog een maand wachten voordat er weer geld komt uit Nederland. Natuurlijk kun je die meiden niet een maand laten wachten. Er zijn 2 opties: Óf we vragen aan de stageplekken of men bereid is onze meiden nog een maandje langer te houden óf we laten de girls starten op Kukuomarket en 'roeien even met de riemen die we hebben'. We kiezen voor de laatste variant. They are used to struggle! Bovendien is de eerste optie niet haalbaar voor de stageplek weven. De doorstroming blokkeert dan. Maandag 4 juni starten daar namelijk 3 meisjes uit fase 1. De meiden uit fase 2 moeten nu eenmaal verder in het traject. Hun stage is voorbij en zij moeten beginnen in de containers. Maandag 28 mei kwamen de 8 graduation-girls naar NFD om te vragen wanneer ze konden beginnen op Kukuomarket. Omdat de meiden nu 'graduated' waren, werd door Hawa een stoel aangeboden. Haar reactie: 'They are madams now; they are masters now and no longer children'! Belachelijk! De meiden uit fase 1 moeten dus blijven staan; de meiden uit fase 2 mogen gaan zitten! Verwachtingsvol keken de meiden ons aan. Hun houding was apathisch en afwachtend. Ze hadden een uitstraling van: 'Hoe nu verder en regel het maar'! Nou ja zeg…………..
29 mei werd Kukuomarket provisorisch ingericht. De benodigde inventaris wordt tijdelijk geleend van NFD. De meiden uit fase 1 moeten dan maar een paar dagen improviseren. 4 juni gaan zij op stage en hebben de weefgetouwen, krukjes en tafels van NFD niet meer nodig. De meiden van het naai-atelier hebben hun eigen naaimachine en kruk. We regelen transport en de kleine inventaris wordt overgehuisd naar Kukuomarket. Wij verkeerden in de veronderstelling dat de meiden meteen zouden starten met hun werkzaamheden, maar daar dachten de dames toch anders over. De laatste week van mei hadden zij nog nodig om de certificaten te showen aan hun familieleden. Onvoorstelbaar! Nou, vooruit dan maar………..
Maandag 4 juni zullen de meiden van fase 2 (stage) dus beginnen aan fase 3 (eigen shop). Op diezelfde dag gaan de meiden van fase 1 (educatie) starten met fase 2 (stage). Dit betekent dat er op de hoofdlokatie van NFD vanaf 4 juni geen meiden meer zijn.
Ook waren de graduation-girls zeer teleurgesteld over het feit dat de opbrengst van de fundraising tijdens de happening van 26 mei niet aan hen ten goede was gekomen!!!!!!!!!!! Niet te geloven!!! De hele graduation heeft omgerekend 250 euro gekost, terwijl er die dag slechts ongeveer 80 euro werd opgehaald. De meiden hebben een jaar lang gratis onderwijs genoten; verder hebben zij 8 maanden gratis stage mogen lopen en staan er nu 3 containers klaar, waarvoor maar liefst zo'n 3000 euro is betaald. De ouders/verzorgers hebben nooit een stuiver bijgedragen. Het vervoer naar Kukuomarket is bovendien nog een hot item. De meiden wonen in communities op zo'n 10 km. afstand van Kukuomarket. Niemand heeft een fiets. Dit vervoersprobleem speelt ook voor de meiden die volgende week gaan starten met hun stage. Er moeten dus fietsen geregeld worden! Wie gaat dat betalen? Ons voorstel is: De fietsen te financieren met een hele kleine bijdrage van de meiden zelf en de rest middels een lening in het kader van de microkredieten. De fietsen worden dan dus eigendom van de meiden. Onderhoudskosten zijn voor hun rekening. Op deze manier leren ze om zuinig om te gaan met hun fiets. Uit ervaring weten wij inmiddels dat de meiden veel kapot maken. Als de fietsen in eigendom zouden blijven van NFD, dan is het risico te groot dat er weinig overblijft van de fietsen!!! Maar misschien kunnen we ook nog Gazelle, Batavus en Union benaderen.
Da's pas fietsen!!!!!

Op 28 mei waren alle Nederlanders die in Tamale wonen uitgenodigd door de Nederlandse Ambassade om in het Pastoraal Centrum van Father Balemans (een Nederlandse priester die al meer dan 40 jaar in Ghana woont en werkt), een samenzijn bij te wonen, onder genot van spijs en drank. Dit bleek een verlaat Koninginnedagfeestje te zijn. Aangezien wij vervelende ervaringen hebben met deze man (en we zijn niet de enigen), lieten we de uitnodiging aan ons voorbijgaan.

Honger…….honger…….honger…….De kleine Azara's wijzen iedere middag weer op hun buik. Vanzelfsprekend gaan we daar niet dagelijks op in; maar als er al een tijdje geen inkomsten meer zijn van kappersklanten, kunnen we het niet langer meer aanzien. Aangezien Hawa behoorlijk veel voor ons kookt, kunnen we best onze rijst delen en een bordje vullen voor een paar meiden.

Op het einde van de maand werden Abena en Abiba weer betaald. (Juf hairdressing en weven). Hoewel er in de maanden juni-juli en augustus geen meiden in de educatiefase zitten (de nieuwe groep start in september), hebben we besloten om de beide teachers door te betalen. In ruil daarvoor moeten zij ons een beetje helpen: Stageplekken bezoeken; problemen inventariseren; bijspringen op Kukuomarket; de community ingaan om nieuwe meiden te werven voor de nieuwe lesgroep van september enz. enz. enz. Op deze manier zorg je ervoor dat ze betrokken blijven bij NFD. Tot slot kozen we weer een ander internetcafé. Deze zou volgens de kenners de beste zijn 'in town' ! We zijn benieuwd!
Op de valreep nog iets leuks………………….Van een familielid ontvingen we onlangs een pakje met verschillende Nederlandse lekkernijen.
Erg attent, maar.............................erwtensoep in Ghana??????????
Voor de grap lieten we deze typische Hollandse winterkost proeven aan de meiden.
Hun gezichten spraken boekdelen!!! Dát was pas vies!!!!
We hadden wel verwacht dat ze het niet lekker vonden.
Nou…..dan peuzelen wij het toch op?!!!

Dit was het weer en tot de volgende keer!
Lieve groet,
Dees en Ben