Geschiedenis

Ghana werd in 1957 onafhankelijk onder leiderschap van de eerste president Kwame Nkrumah. Het was daarmee de eerste kolonie in Afrika die door de Europeanen werd losgelaten; de rest van het continent zou snel daarop volgen. Aanvankelijk claimde Ghana een gidsland te zijn voor de rest van Afrika, de Pan-Afrikaanse gedachte werd actief uitgedragen. In de jaren '60 en '70 ging door wanbestuur en tegenvallende economische resultaten de voorsprong die Ghana toen duidelijk had op andere Afrikaanse landen, nagenoeg geheel verloren. Pas onder het bestuur van Rawlings, eerst een militair leider, later een democratisch gekozen president, werd de weg teruggevonden. Economisch is het in de jaren '90 weer een heel stuk beter gegaan. Daarnaast was er veel aandacht voor de binnenlandse politiek. Er zijn toen een aantal politieke partijen opgericht; er is aandacht gekomen voor de mensenrechten en er is een duidelijke vrije pers opgekomen. In 1992 en 1996 werd Rawlings democratisch gekozen als president in vrije verkiezingen. Internationaal werden deze verkiezingen goedgekeurd. Begin 2001 werd de macht op democratische wijze overgenomen door de huidige president John Kuffuor.
In Ghana wonen een groot aantal verschillende volkeren en taalgroepen waarvan de Ashanti, de Ewe en de Fante de belangrijkste vormen. Hoewel er natuurlijk wel een zekere rivaliteit is tussen zulke groepen is dat niet meer zo belangrijk; het verdeelt de natie niet wezenlijk. Het nationaal bewustzijn is sterk, men voelt zich allereerst Ghanees en daarna pas bijvoorbeeld Fante. Engels is de nationale voertaal.
Bestuurlijk is Ghana opgesplitst in 10 regios. Hoeveel of hoe weinig er uiteindelijk geregeld wordt op regionaal vlak, is soms moeilijk te zien. Ghana is en blijft een sterk centraal bestuurd land, voor bijna alle regelingen moet men zich wenden tot één of andere instantie in Accra, met alle logistieke problemen vandien. Zeer opvallend in Ghana is dat de traditionele Afrikaanse bestuurseenheden in de vorm van (plaatselijke) koninkrijken en chieftancies ook nog steeds bestaan met alle reguleringen en ceremonies die daarmee te maken hebben. Met name op het platteland hebben de 'chiefs' en koningen nog veel te zeggen in allerlei plaatselijke aangelegenheden. De belangrijkste koning is die van de Ashanti, de Ashantehene. Hij zetelt in Kumasi en wordt zelfs beschouwd als de op één na machtigste man van Ghana, gelijk na de president.

Politiek

Ghana heeft een relatief rustige politieke geschiedenis. In tegenstelling tot de zo trieste traditie van zo vele Afrikaanse landen is het aantal gewelddadige coups en bloedige militaire schrikbewinden zeer beperkt. Zoals de aard van de Ghanees is ook het politieke leven redelijk gemoedelijk. Ghanezen zijn uiterst politiek geïnteresseerd. Een busritje gaat niet voorbij zonder heftige politieke discussie en iedereen lijkt er wel verstand van te hebben.
Op dit moment wordt het land geregeerd door de New Patriotic Party (NPP) onder leiding van president John Agyekum Kuffuor. Hij nam in 2001 het roer over van de populaire luitenant Jerry J. Rawlings, na voor Afrika historische verkiezingen. Het is voor het continent de eerste maal dat een landsbestuur op democratische wijze de macht overdraagt aan een nieuwe regering.
De NPP is een op liberale leest geschoeide partij, die inzet op privatisering en efficiënter overheidsbeleid. De partij wordt in belangrijke mate geleid door mensen afkomstig uit het zakenleven. De start van Kuffuor lijkt een voorspoedige. Hij krijgt veel krediet en de mensen zijn toe aan een nieuwe leider na twintig jaar Rawlings. Er is veel vertrouwen dat de gepredikte 'positive change' haar vruchten snel zal afwerpen. Het economisch tij zit echter tegen. De nationale munt is uiterst zwak en de buitenlandse schulden zijn torenhoog. Na enkele maanden verklaart Kuffuor Ghana HIPC (Highly Idepted Poor Country). Dit houdt in dat het land erkent dat zij haar schuldenlast niet meer kan terugbetalen. Natuurlijk is dit geen plotselinge ontwikkeling, maar een erfenis uit het verleden, maar het krenkt veel Ghanezen in hun trots en vertrouwen in de economie. Voordeel van de HIPC-verklaring, is dat de aflossing en rentelasten minder worden. Nadeel is een sterk afgenomen vertrouwen in het land door financiers als de Wereldbank, het IMF en donorlanden. Kuffuor staat voor een zware taak. Daar komt bij dat de regering in haar eerste twee jaar van hun regeringstermijn van vier jaar tot tweemaal toe genoodzaakt is de olieprijs te verdubbelen. Ook dit is een nalatenschap uit eerdere jaren, maar het zorgt voor flinke onrust, enorme prijsstijgingen en inflatie en een dalend vertrouwen in de regering. De verwachting is dat Kuffuor in het licht van zijn herverkiezing de tweede helft van zijn termijn zal gebruiken voor populairder maatregelen om daarmee hopelijk de economie te sterken en het vertrouwen terug te winnen.

Bevolking/Taal

Ghana telt bijna 20 miljoen inwoners, die zijn onder te verdelen in vele stammen met elk hun eigen taal, cultuur en tradities. De officiële taal van het land is als gevolg van jarenlange Britse overheersing Engels. Niettemin spreken alle Ghanezen ook nog enkele lokale talen. Het Akan (of Twi) de taal van de Ashanti's is de overheersende lokale taal en wordt door vrijwel elke Ghanees beheerst. Andere talen zijn Ga (voornamelijk gesproken rond Accra), Dagbani (Northern Region), Ewe (oosten) of Gonja (noorden). Op scholen, in het zakenleven en de media wordt vrijwel enkel Engels gebruikt. Toch zijn er veel mensen die deze taal niet of nauwelijks spreken. Vooral in het noorden van het land zijn nog veel mensen het Engels niet machtig.

Economie

Ghana is, aan de hand van het IMF, druk bezig te ontsnappen aan de armoedeval die bijna geheel Afrika teistert. Hoewel het een zeer vruchtbaar land is, slaagt men er momenteel (nog) niet in voldoende voedsel te produceren om de eigen bevolking te voeden. Rijst bijvoorbeeld moet geïmporteerd worden. De ontwikkelingen van de afgelopen 15 jaar zijn echter zonder meer positief te noemen. De Ghanese regering heeft een open oog voor exportbevordering en probeert daarnaast buitenlandse investeerders te trekken. Ghana is een vooraanstaande cacaoproducent. Sinds de crisis van de tachtiger jaren, toen de wereldmarktprijzen sterk daalden, is de eenzijdige nadruk op cacao als enig exportartikel verlaten en is het land zich ook op andere producten gaan toeleggen. Ghana exporteert vandaag de dag ook goud en tropisch hardhout. Een groot aantal landbouwprojecten moet er toe leiden dat Ghana op termijn geen voedsel meer hoeft te importeren, hetgeen de economie flink zal versterken.
De industrialisatie is nog niet ver gevorderd, alleen rond Tema is een industriële zone van enige betekenis. Wel mikt de regering flink op de ontwikkeling van (duurzaam) toerisme; deze sector moet een belangrijke inkomstenbron voor het land gaan vormen. Ghana kent een stevige inflatie: de Ghanese munt, de cedi, verliest jaarlijks flink terrein op andere munten.

Gezondheid

Een gele koorts vaccinatie is verplicht voor Ghana. Bij de visumaanvraag en bij aankomst in Ghana moet je het vaccinatiebewijs kunnen tonen. Hoewel verdere inentingen niet verplicht zijn, worden in ieder geval vaccinaties tegen DTP en Hepatitis-A (geelzucht) en het gebruik van een anti-malariamiddel dringend aangeraden. Voor uitgebreide informatie verwijzen we naar het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR) die de richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria. Op www.Icr.nI vind je de actuele stand van zaken. Je kunt ook bellen met de Landelijke Vaccinatielijn voor Reizigers (0900-9584). In België kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen (www.itg.be).
Voor een advies op maat word je aangeraden vier tot zes weken voor vertrek contact op te nemen met je huisarts, GGD of Tropenadviescentrum. Laat altijd de geplande reisroute zien.
Neem een kleine reisapotheek mee met (jodium)pleisters, Norit, Sterilon, ORS (Oral Rehydration Salts) en middelen tegen koorts, diarree, verstopping, insectenbeten, zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte. Als je regelmatig essentiële geneesmiddelen moet gebruiken dien je hiervan een exacte omschrijving in het Engels mee te nemen (niet de merknaam, maar samenstelling en dosering zijn van belang). Neem een dubbele hoeveelheid mee voor de reisperiode en berg dit gescheiden op, zodat je een reservevoorraad hebt. Bij aankomst is het zaak de tijd te nemen om te acclimatiseren. De straling van de zon in de tropen is bijzonder sterk. Wees dus voorzichtig met zonnen en zet bij uitstapjes in de buitenlucht iets op je hoofd. Omdat je in de hitte veel vocht verliest, moet je steeds veel blijven drinken. Warme dranken zijn over het algemeen beter dan ijskoude. Je maag en darmen worden dan minder belast. Het leidingwater is in Ghana van matige kwaliteit. Je kunt je er wel mee wassen en je tanden mee poetsen, maar je kunt het ongekookt beter niet drinken. Mineraalwater in verzegelde flessen is vrijwel overal verkrijgbaar. Als je direkt na het nuttigen van een maaltijd het idee hebt dat het 'verkeerd valt' of je maag begint op te spelen, dan kan Norit nuttig zijn. Dit middel bindt zich namelijk stevig aan voeding die zich in de maag bevindt. Heb je eenmaal diarree, dan werkt Norit nauwelijks meer. Let er dan vooral op dat je het extra vochtverlies compenseert door veel gezuiverd (gekookt) water of (slappe) thee te drinken. Het zouttekort kun je dan opheffen met bouillon, ORS of een kleine theelepel zout met twee eetlepels suiker door een liter (gekookt) drinkwater te mengen. De gezondheidszorgvoorzieningen zijn goed in de grotere steden. In kleinere steden en dorpen zijn meestal missie-en overheidsklinieken waar westerse en autochtone artsen over het algemeen een goede medische verzorging bieden. De doktoren spreken over het algemeen vloeiend Engels en rekenen, naar westerse maatstaven, lage tarieven. Voor aanvullende informatie adviseren we het boekje: "Hoe blijf ik gezond in de Tropen?", een uitgave van het KIT (Koninklijk Instituut voor de Tropen te Amsterdam).

Religie

Ghana is doordrenkt met religie. Geloven is onderdeel van het leven en speelt een zeer belangrijke rol in de maatschappij. Iedereen gelooft tenminste in iets. Of dat nu God is, Allah of de voorvaderen, geloven hoort erbij en alle rituelen net zo.
Ghana kent in hoofdlijnen drie religies: het Christendom (60%), de Islam (25%) en het Animisme (of natuurgodsdienst, 15%). Deze hoofdstromingen kennen elk weer vele substromingen en vaak ook worden de geloven vermengd. De meeste Ghanezen verenigen traditionele rites met de moderne wereldgodsdiensten als het Christendom en de Islam, waardoor er ettelijke tientallen verschillende geloofsstromingen zijn ontstaan. Ghanezen zijn op het gebied van religie niettemin, of misschien juist wel daardoor, erg tolerant en het is bewonderenswaardig hoe goed de verschillende geloofsovertuigingen naast elkaar bestaan, waar dat elders op de wereld al tot zovele spanningen heeft geleid. In een land waar vrijwel iedereen religieus is, wordt evenwel niet begrepen dat er mensen bestaan, die in het geheel 'niet geloven'. Zeker niet als zij uit Europa komen, het continent van waaruit de zendelingen uit vroeger eeuwen het geloof naar Afrika brachten.
Het noorden van Ghana wordt sterk beïnvloed door de Islam. Naar verwachting waren het de Islamitische handelaars, die al rond de dertiende eeuw in deze regio aanwezig waren en het geloof brachten. Het zuiden is overwegend Christen, als gevolg van de latere Europese invloeden. Zoals gezegd spelen echter ook traditionele Afrikaanse religies nog steeds een belangrijke rol in de levensstijl en cultuur van de mensen in Ghana. Hoewel het Animisme in haar pure vorm nog maar in beperkte mate wordt beleden, heeft het nog steeds een plaats in de levens van vrijwel iedereen. Gewoon naast een ander geloof.
De traditionele religie wordt gekenmerkt door het geloof in een opperwezen, die alle dingen heeft geschapen en verschillende maten van macht heeft gegeven aan alle levende en niet-levende zaken op aarde. Uit respect voor dit opperwezen mag niet direct met hem worden gecommuniceerd. Dit gebeurt via een intermediair. Deze intermediair kan zowel een levend als een niet-levend object zijn, alsook een geest van de voorouders. De voorvaderen spelen een heel belangrijke rol in het Ghanese leven. Mensen consulteren hen voor raad en hulp, om vergiffenis en uit respect.

Cultuur

De meeste Ghanezen zijn vriendelijk en sociaal, open en vertrouwensvol, zelfs ten opzichte van vreemden. Een praatje met een bekende is bijna een verplichting en het afwerken van het traditionele begroetingsritueel hoort daarbij. Respect is een belangrijk goed in Ghana. Respect voor de medemens in het algemeen en voor iemand die ouder is in het bijzonder. Een grote mond wordt niet geduld en onheus gedrag is verwerpelijk. Je hebt de naam van jezelf maar zeker ook je familie hoog te houden. Als gevolg hiervan hebben kinderen al vroeg een sterk verantwoordelijkheidsgevoel. Leeftijdsverschillen bepalen in belangrijke mate de sociale verhoudingen. Dit geldt ook voor kleine verschillen. Iemand die jonger is draagt de bagage van een ouder iemand, doet zijn boodschappen en wast zijn kleren. Dit is niet slechts een plicht, het is ook een eer.
Wat ook nadrukkelijk heeft te maken met respect is het gebruik van de rechterhand. Men eet met rechts, groet iemand met rechts, geeft enkel met rechts een hand, pakt en geeft dingen met rechts, etc. Dit heeft te maken met het feit dat de linkerhand wordt gebruikt voor onhygiënische handelingen op het toilet. Om die reden is het beledigend iemand die hand toe te steken.
Ook kleding is heel belangrijk en ook hier speelt respect weer een rol. De gemiddelde Ghanees zal altijd trachten zich piekfijn te kleden zodra hij de deur uit gaat. Ook al heeft hij nog zo weinig te besteden, een verzorgd voorkomen is van eminent belang. Het getuigt van respect jegens een ander als jij je goed kleedt. Het wordt vaak slecht begrepen dat de toch rijke westerse toeristen, zich veelal plegen te kleden als de eerste de beste sloddervos in hun vale afritsbroeken, verbleekte hemdjes en verwilderde haren.
Ghanezen leven hun leven relaxed en zien tijd als een opeenvolging van gebeurtenissen, niet zozeer als een fenomeen dat bestaat uit uren en minuten. Mensen en vriendschappen zijn veel belangrijker dan schema's, planningen en afspraken. De spreekwoordelijke 'African time', houdt in dat het belangrijker is dát je komt dan hoe laat je komt.

Natuur/Milieu

Ghana is, als tropisch land, rijkelijk bedeeld met natuurschoon. Het zuiden en midden behoorden oorspronkelijk tot de grote zone van het Afrikaanse regenwoud. Veel van het originele regenwoud heeft plaats gemaakt voor allerlei soorten landbouw. Wat overblijft is nog altijd een rijk begroeid landschap waaraan veel verrassingen te beleven zijn. In Ghana heeft men vroegtijdig beseft dat natuurbehoud een belangrijke zaak is. Dit resulteerde erin dat in de jaren '70 een aantal gebieden door het hele land heen, aangeduid is als natuurpark. Ghana is daarmee een interessante bestemming geworden voor natuurliefhebbers. Alle parken kunnen bezocht worden om voettochten te maken. Als men zich aanmeldt bij de plaatselijke afdeling van het Wildlife Department wordt het bezoek geregeld en krijgt men een gewapende gids mee die het terrein terdege kent. Op deze voor Afrika unieke wijze kan de bezoeker op een zeer directe (en veilige) manier met het wild in contact komen.
Mole National Park in de Northern Region is het grootste natuurpark en heeft ook goede toeristische faciliteiten in de vorm van het Mole Motel en enkele kampplaatsen. In Mole is ook verreweg het meeste groot wild te zien. Ook Kakum National Park, niet ver van Cape Coast is goed ontsloten. Het ligt in de bedoeling ook de overige parken de komende jaren beter toegankelijk te maken.
Onder de talloze soorten groot wild vindt men o.a. olifanten, krokodillen, nijlpaarden, buffels, luipaarden en leeuwen. Ook zijn er heel wat verschillende soorten apen, waaronder chimpansees, bavianen, diana meerkatten, groene meerkatten en witbaard-franje apen. Sommige soorten kun je heel makkelijk ontmoeten; andere soorten echter, zoals chimpansees, zul je maar heel zelden in het wild kunnen waarnemen.
Allerlei antilopesoorten zijn eveneens ruimschoots aanwezig: basterdgemsbokken, waterbokken, hartebeesten, bosbokken en bongo's. Hoewel de grotere diersoorten natuurlijk als eerste opvallen, moet toch ook gezegd worden dat Ghana enorme mogelijkheden biedt voor vogel- en vlinderliefhebbers. Zowel in de bos- als savannegebieden komen werkelijk honderden verschillende soorten voor. Uitputtende en betrouwbare documentatie hierover is helaas (nog) onvoldoende aanwezig, wat voor de liefhebber de uitdaging misschien des te groter maakt.

Geografie

Ghana ligt in West-Afrika, net ten noorden van de evenaar aan de baai van Guinea. Het wordt omsloten door de Franstalige landen Ivoorkust, Burkina Faso en Togo. Voor Afrikaanse begrippen is Ghana klein. De oppervlakte van Ghana komt overeen met die van Groot-Brittannië en daarmee is het land ongeveer 7 keer zo groot als Nederland.
Ghana is relatief vlak. Alleen in het centrale en oostelijke deel van het land bevinden zich bergen, met een maximale hoogte van net iets onder de 1000 meter. Het land is globaal in twee hoofdzones te verdelen: de vochtige tropische wouden van het zuiden en de droge savannebossen van het noorden. Het zuiden van het land was oorspronkelijk begroeid met tropisch regenwoud, maar veel daarvan is inmiddels gekapt. Bossen bedekken nu nog circa een derde van het totale oppervlak. De noordelijke savanne bestaat uit droog grasland en minder dichte en lage bossen. Ghana heeft het grootste kunstmatige meer van de wereld. Het Voltameer is ontstaan als gevolg van de aanleg van een stuwdam in de Voltarivier.

Klimaat

Het Ghanese klimaat is tropisch en de temperaturen schommelen overdag vrijwel het gehele jaar tussen de 27° en 40° graden Celsius. Het noorden is warmer dan het zuiden, maar vanwege de lage luchtvochtigheid in het noorden is de warmte daar beter te verdragen.
Het West-Afrikaanse klimaat kent twee seizoenen: het droge en het regenseizoen. De echte regens beginnen in mei en duren tot ongeveer oktober. Het droge seizoen loopt van november t/m april. Vooral in het noorden is het droge seizoen ook echt 'droog', hetgeen inhoudt dat er maandenlang geen spat regen valt. Het zuiden is onder invloed van de oceaan veel vochtiger en hoewel er een overduidelijk verschil bestaat tussen de twee seizoenen, kan er het gehele jaar regen vallen. Dit is ook te zien aan de vegetatie. Het zuiden kent tropische wouden, terwijl het noorden is begroeid met savannebos dat in het regenseizoen groen en in het droge seizoen bruin is.
Het Ghanese klimaat kent nog een derde factor die het weerbeeld sterk bepaalt: De Harmattan. Dit is de droge en stoffige wind vanuit de Sahara, die rond eind november de kop opsteekt en tot medio februari aanhoudt. Vooral het noorden wordt hierdoor sterk beïnvloed. Overdag is het warm, uitermate droog en stoffig. 's Nachts kan het daarentegen behoorlijk afkoelen tot even beneden de 20° C.

Muziek

Ghanezen zijn werkelijk gek op muziek. Altijd en overal is wel iets te beluisteren en men schuwt daarbij het gebruik van de volumeknop niet. Populaire genres zijn reggae, met Bob Marley nog steeds als de grote apostel, de religieus getinte gospel- muziek en highlife, de moderne Ghanese dansmuziek. Ghana heeft, met name in deze drie genres, een keur van lokale artiesten die allemaal hun vak prima verstaan. Er zijn er ook met een internationale reputatie zoals Kojo Antwi en Abrantie die de moderne highlife, ook wel hiplife genoemd, spelen. Ook de Western Diamonds is een prima Ghanese band. Bekende gospelzangeressen zijn de Tahoe Sisters en Cindy Thompson.
In de grote steden kun je, zeker in de weekends, altijd wel een plek vinden waar gedanst kan worden op live-muziek. Elke zondag vaart de plezierboot Dodi Princess vanaf Akosombo naar het Dodi Island met live-muziek. Voor live-muziek kun je zeker zondagmiddag naar La Beach (Accra) gaan. In het weekend is er ook vaak live-muziek in het aan het strand gelegen restaurant Next Door in La Beach. Een andere plek is het Afrikiko park-restaurant, vlak achter de Nederlandse ambassade gelegen. Er zijn ook volop discotheken, voor de liefhebbers. Een hele bekende is de Macumba, bij Danquah Circle.